آشنایی با هزینه یابی مرحله‌ای برای محاسبه ضایعات تولید
داشتن ضایعات تولید در واحدهای صنعتی امری ممکن و معمول است. اما حسابدار صنعتی از کجا باید شناسایی ضایعات را انجام دهد؟ ضایعات در واحدهای تولیدی به چند دسته تقسیم می‌شوند؟ چطور باید از سیستم هزینه یابی مرحله ای برای محاسبه ضایعات تولید استفاده کرد؟ آیا راهی برای کاهش ضایعات و هزینه‌های سربار آن وجود دارد؟ در این مطلب شما را با تمامی نکات ضایعات تولید در واحدهای صنعتی آشنا می‌کنیم.
هیچ واحد تولیدی، بدون داشتن ضایعات نمی‌تواند تولید محصولاتش را انجام دهد
حسابداری ضایعات تولید چیست؟
بخشی از وظایف و مسئولیت‌هایی که بر دوش حسابدار صنعتی گذاشته می‌شود، مربوط به ضایعات حسابداری صنعتی است. ثبت حسابداری ضایعات عادی و غیرعادی وظیفه حسابدار صنعتی است. اما قبل از اینکه حسابدار این کار را انجام دهد، باید با انواع ضایعات در فرآیند تولید آشنا باشد. در واحدهای صنعتی و کارخانجات تولیدی، امکان به وجود آمدن ضایعات وجود دارد. در حسابداری ضایعات تولید، علاوه بر شناسایی ضایعات، باید مقدار و زیان آن‌ها هم مشخص شود. تنها در این صورت است که می‌توان سیستم هزینه یابی مرحله ای را بدون هیچ مشکلی اجرا کرد. سیستم هزینه یابی مرحله ای در صنایع غذایی، فولاد، نساجی، محصولات شیمیایی، فرآورده‌های نفتی، سیمان و ساختمان، موتور سازی، لاستیک سازی، ظروف چینی و… پیاده سازی می‌شود. اما آیا ضایعات تولید تمامی این واحدها از یک نوع است؟
شما نمی‌توانید انتظار داشته باشید که ضایعات کارخانجات نساجی با واحدهای تولید محصولات شیمیایی یکسان باشد. در کارخانه نساجی با ضایعات فیزیکی طرف هستید. در فرآیند تولید محصولات شیمیایی هم مقدار تبخیر مایعات، به عنوان ضایعات در نظر گرفته می‌شود. بنابراین باید به عنوان یک حسابدار، در اولین قدم نوع ضایعات را مشخص کرده و پس از آن به دنبال محاسبه مقدار آن باشید.
انواع ضایعات در واحدهای صنعتی
در طول فرآیند تولید، همیشه بخشی از مواد اولیه کالای در حال ساخت از بین می‌رود و به اصطلاح ضایع می‌شود. حسابداری ضایعات مواد اولیه و حسابداری ضایعات کالا در واحدهای صنعتی و تولیدی باید انجام شود تا میزان ضایعات مشخص گردد. این اتفاق می‌تواند برای کالای ساخته شده هم بیفتد. به این شکل که تعدادی از کالاهای ساخته شده در حین جابجایی و ترابری دچار مشکل شده و از بین برود. خرابی باید به حدی باشد که نتوان آن را جزو محصولات سالم محسوب کرد. ضایعات در حسابداری صنعتی به دو دسته ضایعات عادی و غیرعادی تقسیم می‌شود. نحوه انجام حسابداری هر کدام از این ضایعات مخصوص به خود است و یک حسابدار صنعتی باید بتواند آن‌ها را انجام دهد.
انجام حسابداری ضایعات عادی
ضایعات عادی به ضایعاتی گفته می‌شود که در طول فرآیند تولید کالا و محصول به وجود می‌آید. وجود ضایعات عادی اجتناب ناپذیر است و این نوع ضایعات را با نام ضایعات غیرقابل کنترل هم می‌شناسند. در واقع تولید بدون داشتن این بخش از ضایعات ناممکن است. مثلاً در تولید لوازم چوبی و فلزی، بخشی از صفحه و پلیت کار بعد از برش، از بین می‌رود و غیرقابل استفاده است. نکته مهم در ضایعات عادی، قابل اندازه گیری بودن آن‌ها است. یعنی حتی قبل از شروع فرآیند تولید هم می‌توان میزان ضایعات عادی قابل کنترل را مشخص کرد.
انجام حسابداری ضایعات غیر عادی
چیزهایی مانند عدم مهارت کارگران، فرسودگی ماشین آلات، استفاده از مواد نامرغوب و قطع جریان برق می‌توانند باعث به وجود آمدن ضایعات غیر عادی شوند. ویژگی مهم ضایعات غیر عادی، غیر قابل اندازه گیری بودن آن‌ها است. حتی بهترین و ماهرترین حسابدار صنعتی هم نمی‌تواند در ابتدای دوره مالی و حتی در جریان تولید، میزان ضایعات غیر عادی و غیرقابل کنترل را محاسبه کند. تعداد یا مقدار ضایعات غیرعادی را شاید بتوان با در نظر گرفتن بازدهی سیستم و بررسی میزان تولید گذشته تخمین زد. این عدد تخمینی، فقط یک پیش بینی برای هدف گذاری‌های بعدی است نمی‌توان از آن در محاسبات مالی استفاده کرد. حسابدار صنعتی در سیستم هزینه یابی مرحله ای، اعداد دقیق و مشخص نیاز دارد. به همین دلیل ضایعات غیر عادی به عنوان زیان حاصل از تولید شناخته می‌شود.
مراکز بازیافت ضایعات، خریدار خوبی برای محصولات خراب و بلااستفاده کارخانجات هستند
انواع ضایعات با ارزش و بی‌ارزش
ضایعات به غیر از آن که به دو دسته عادی و غیر عادی تقسیم می‌شود، یک تقسیم بندی دیگر هم دارد. سیستم هزینه یابی مرحله ای کمک می‌کند تا عدد دقیق بهای تمام شده کالاها و محصولات به دست بیاید. برای این کار باید ضایعات با ارزش و بی ارزش هم مشخص شود.
- ضایعات بدون ارزش: ضایعات بدون ارزش،ضایعاتی هستند که نمی‌توان آن‌ها را به فروش رساند. در صورتی که این ضایعات از نوع عادی باشند، می‌توان هزینه آن را روی محصولات دیگر محاسبه کرد.
- ضایعات با ارزش: ضایعات با ارزش یا ضایعات دارای ارزش فروش را می‌توان به واحدهای دیگر فروخت. فلز و لوازم فلزی در این دسته از ضایعات قرار می‌گیرند. در صورت فروش ضایعات، میزان درآمد باید از هزینه ضایعات کاسته شود.
- ضایعات قابل بازیافت: ممکن است بتوانید از ضایعات یک مرحله به عنوان مواد اولیه مرحله بعد استفاده کنید. در این صورت ارزش ضایعات بازیافت شده جایگزین هزینه ضایعات عادی خواهد شد.
نحوه ثبت حسابداری ضایعات عادی و غیرعادی
برای ثبت حسابداری ضایعات عادی و غیرعادی، باید به سراغ گزارش تولید بروید. یکی از وظایف حسابدار واحدهای صنعتی، تعریف نقاط بازرسی در طول فرآیند تولید است. شما باید نقطه یا نقاطی که احتمال تولید ضایعات بیشتری در آن وجود دارد را به عنوان نقطه بازرسی در نظر بگیرید. در این مرحله باید مشخص کنید که ضایعات به چه طریقی ایجاد می‌شوند و مقدار آن‌ها چقدر است. پس از آن برای به دست آوردن گزارش معادل آحاد تکمیل شده، باید موارد زیر را به دست آورید:
- تعداد موجودی کالای در جریان ساخت اول دوره
- تعداد محصولات اقدام به تولید
- تعداد محصولات تکمیل شده و انتقال یافته
- تعداد ضایعات عادی
- تعداد ضایعات غیرعادی
- تعداد موجودی کالای در جریان ساخت پایان دوره
بهای تمام شده ضایعات عادی پس از این گزارش مشخص می‌شود. در سیستم هزینه یابی مرحله ای، بهای تمام شده ضایعات عادی شامل مواد اولیه، کار مستقیم و سربار ساخت است. این مقدار باید به گزارش هزینه تولید اضافه شده و سپس در محاسبه بهای تمام شده کالا در حسابداری تولیدی لحاظ شود. البته می‌توان هزینه ضایعات عادی را روی قیمت محصولات سالمِ دوره هم لحاظ کرد. نکته‌ای که وجود دارد آن است که در محاسبه بهای تمام شده، خبری از هزینه ضایعات غیرعادی نیست. در واقع ضایعات غیر عادی عملاً به عنوان زیان سیستم شناخته می‌شود و امکان محاسبه هزینه آن روی محصولات سالم وجود ندارد.
دوره حسابداری صنعتی
حسابداری ضایعات تولید را از کجا یاد بگیریم؟
در دوره حسابداری صنعتی موسسه پکت می‌توانید نحوه محاسبه ضایعات تولید و ارائه گزارش کامل از آن را یاد بگیرید. به عنوان یک حسابدار صنعتی باید بتوانید شناسایی ضایعات را به درستی انجام دهید و با ارزش بودن و نبودن آن‌ها را مشخص کنید. آموزشگاه حسابداری حسابداران خبره در دوره حسابداری صنعتی، شما را با سیستم هزینه یابی مرحله ای و نحوه استفاده از آن برای انجام حسابداری ضایعات آشنا می‌کند.