قانون جدید چک؛ صفر تا 100 قانون صدور انواع چک
در سال 1397 بود که برای اولین بار صحبت از تصویب قانون صدور چک مطرح شد. در آن دوران بنا بر این بود که قوانین جدیدی در خصوص صدور و دریافت انواع چک وضع شود. برای اجرای این قانون، نیاز به ایجاد زیرساخت‌های خاصی بود. به این ترتیب بعد از 3 سال، نهایتاً از ابتدای سال 1400، قانون چک صیادی به‌صورت کامل اجرا شد. حالا که در ابتدای سال جدید هستیم، بد نیست به قوانین چک و قانون جدید صدور چک بیندازیم.
مشخصات امنیتی طرح چک صیادی
قانون جدید صدور چک چه می گوید؟
بر اساس قانون صدور چک جدید، تمامی افرادی که دارای دسته چک هستند، ملزم به ثبت اطلاعات کامل چک صادره شده خود در یک سامانه خاص خواهند بود. به این ترتیب ثبت چک در سامانه صیاد یک الزام برای تمامی افرادی خواهد بود که دارای دسته چک هستند. در این سیستم باید مبلغ، تاریخ دقیق و اطلاعات هویتی ذینفع در سامانه چک نیز ثبت شود.
در صورتی که فرد این اطلاعات را در سامانه صیادی ثبت نکرده باشد، فرد ذی نفع قادر به دریافت چک نخواهد بود. حتی اگر لاشه چک را در دست داشته باشد، باید ثبت سامانه هم برای او انجام شده باشد. این مهم‌ترین بخش قانون جدید چک است که از سال 1400 اجرایی شده و باید رعایت شود.
به همین منوال، اعتبار چک های قدیمی از بین می‌رود و دیگر هیچ دسته چکی با قوانین قبلی صادر و وصول نمی‌شود.
حسابداران شرکت‌های بازرگانی، صنایع و واحدهای تولیدی، بیشتر از دیگر حسابداران با چک سروکار دارند. برای این دسته از افراد، خواندن مطلب «حسابداری را مختص بازار کار آموزش ببینید» و شرکت در دوره آموزش حسابداری عملی و کاربردی، مفید خواهد بود.
البته این موضوع برای آنکه به‌صورت کامل همه‌گیر شود، کمی زمان می‌برد. زیرا هنوز افرادی هستند که از دسته چک‌های قدیمی استفاده می‌کنند. بانک نیز طی یک اطلاعیه از تمامی کسانی که دارای دسته چک قدیمی هستند خواسته است تا دسته چک‌های قدیمی خود را تحویل دهند و دسته چک جدیدی یا همان چک تأیید شده صیادی دریافت کنند.
هنوز دستور ابطال چک‌های قدیمی صادر نشده است. این موضوع ممکن است تا چند سال زمان ببرد. زیرا برای چک‌ها صادر شده‌اند و معامله به انجام رسیده است. پس تا مدتی، این چک‌ها اعتبار دارند و نیاز به ثبت صیادی آن‌ها نیست؛ اما اگر کسی چک صیادی صادر کند، بر اساس قانون صدور چک، تمامی اطلاعات چک را باید در سامانه صیادی ثبت نماید.
انواع چک
انواع چک چیست؟ در این بخش قصد داریم تا شما را با قانون جدید چک آشنا کنیم و کمی درباره قوانین صیادی راجع به آن‌ها نیز حرف بزنیم.
1. چک معمولی
چک‌های معمولی چک‌هایی هستند که افراد معمولی دارند و صادر می‌کنند. شاید از خودتان بپرسید که چک صیاد چیست؟ در حقیقت چک صیادی نوع جدید چک‌های معمولی هستند. این چک‌ها همان چک‌هایی هستند که برای افراد معمولی صادر می‌شوند. قانون جدید صدور چک درباره چک‌های صیادی ساده تغییری نکرده و همان قانون 1400 است.
2. چک تأیید شده
چک تأیید شده از نظر کلی و ماهیت فرقی با چک‌های عادی ندارند. با این تفاوت که بانک روی چکی که صاحب صحاب صادر کرده است، مهر می‌زند و آن را تأیید می‌کند. جالب است بدانید وقتی که بانک یک چک را تأیید می‌کند، وقتی که پول داخل حساب فرد نباشد، می‌توانید مبلغ را از خود بانک دریافت کنید. به این ترتیب چک تأیید شده را می‌توان چکی 100% معتبر دانست.
3. چک بین بانکی
چک بین بانکی که به چک رمزدار نیز گفته می‌شود، نوعی چک است که نه به دست اشخاص، بلکه توسط بانک صادر می‌شود. صاحب حساب برای صدور این نوع چک به بانک مراجعه کرده و از بانک می‌خواهد تا مبلغی را از حساب او برداشت کنند و به نام فردی در شعبه بانکی خاص یک چک صادر کنند.
به این ترتیب پول از حساب فرد کسر می‌شود و یک چک صادر می‌کنند. این چک فقط به دست فردی که نام و کد ملی آن در سامانه بانکی درج شده و آن هم فقط در یک شعبه خاص یک بانک خاص وصول می‌شود. توجه داشته باشید که حتی کد شعبه نیز درج می‌شود. یعنی نمی‌توان گفت که مثلاً این پول برای فلانی در بانک ملی باشد. بلکه باید به‌صورت دقیق، کد شعبه نیز درج شده باشد. این چک کاملاً معتبر است.
4. چک تضمین شده
چک تضمین شده را بسیاری با چک تأیید شده اشتباه می‌گیرند. چک تضمین شده به دست بانک و به درخواست صاحب چک صادر می‌شود. به این ترتیب پرداخت وجه به ذی نفع توسط بانک تضمین می‌شود. در حقیقت عملکرد چک تأیید شده و چک تضمین شده یکسان است. با این تفاوت که صادرکننده چک تضمین شده، خود بانک است.
پس در صورتی که چک تضمین شده در دست داشته باشید، با پول رایج کشور هیچ تفاوتی ندارد. قانون جدید چک درباره صدور این نوع از چک‌ها، بسیار سختگیرانه عمل می‌کند و باید مدارک و شرایط خاصی را به بانک ارائه بدهید.
5. چک مسافرتی
چک مسافرتی نیز توسط بانک صادر می‌شود. این چک فقط در شعب همان بانک یا به دست نمایندگان و کارگزاران آن بانک وصول می‌شود. چک مسافرتی همان طور که از نامش مشخص است، بهترین گزینه به جای حمل پول نقد است. البته در شرایط امروزی که بیشتر کارها با کارت بانکی به‌صورت اینترنتی و دیجیتال انجام می‌شود، چک مسافرتی کاربرد چندانی ندارد. قانون جدید صدور چک درباره چک‌های مسافرتی هم صادق است.
چک های جدید بدون توجه به بانک صادر کننده چک، دارای شناسه صیاد 16 رقمی منحصر به فرد هستند
قانون صدور چک؛ چک های قدیمی چه مشکلی داشتند؟
چک‌های قدیمی چه مشکی داشتند؟ قوانین چک های قدیمی چه تغییری در حال حضار کرده است؟ قوانین چک های قدیمی بعد از چه مدتی، منقضی می‌شود؟ اصلاً چرا موضوع چک را اینقدر پیچیده کرده‌اند؟ در وهله اول باید بدانید که چک‌های قدیمی به‌دلیل عدم ثبت سیستمی، مشکلات بسیاری به وجود می‌آوردند.
بررسی اعتبار چک های قدیمی در سامانه‌های الکترونیکی امروزی ممکن نبود و باید فکری به حال آن می‌شد. بسیاری افراد بودند که اقدام به چاپ چک جعلی می‌کردند. برخی دیگر افراد سودجو با تغییر روی اعداد و ارقام چک، تاریخ و رقم آن را تغییر می‌دادند. با این روند، نقد کردن چک‌های دزدی و مسروقه به‌صورت کامل غیرممکن می‌شود.
همچنین قوانین صدور چک فقط مربوط به سامانه صیادی نیست. بلکه سخت‌گیری‌های جدیدی را نیز روی صدور چک و قانون چک صیادی اعمال کرده‌اند. به این ترتیب طبق قانون جدید چک، کسانی که دارای چک برگشتی باشند، دیگر قادر به دریافت دسته چک نیستند.
همچنین روی تمامی برگ‌های چک‌های جدید، همانند گذشته یک بارکد وجود دارد. با اسکن این بارکد، می‌توانید از وضعیت حساب صاحب چک اطلاع پیدا کنید. به این ترتیب انواع چک بانکی همانند یک چک رمزدار بانکی اعتبار خواهند داشت و دیگر لازم نیست که نگران اعتبار چک باشید. همان طور که چک بین بانکی اعتبار بسیاری دارد و محال است تقلبی باشد، وقتی یک چک در سامانه صیاد به نام شما منتقل می‌شود، دیگر لازم نیست نگران اعتبار آن باشید.
در ضمن این موضوع از فرارهای مالیاتی نیز جلوگیری می‌کند. یک برگ چک ممکن بود بارها دست به دست می‌گشت و در نهایت فقط فردی که آن را نقد می‌کرد در سامانه ثبت می‌شد. به این ترتیب هر بار انتقال چک در سامانه ثبت می‌شود. این موضوع روی جلوگیری از فرآیند پولشویی نیز کمک بسیاری می‌کند. قانون جدید صدور چک از صاحب حساب، امضای عدم پولشویی هم دریافت می‌کند و در صورت کشف این جرم، مشمول جریمه و حتی زندان خواهد بود.
بیشتر بخوانید: آموزش مفاهیم اولیه حسابداری را از کجا شروع کنیم؟
سامانه صیاد و چک صیادی چیست؟
در بخش‌های قبلی به‌صورت کامل با چک صیادی آشنا شدیم. چک صیادی نوعی چک جدید است که رنگ بنفش دارد و روی این چک، یک عدد با نام «شناسه صیادی» درج شده است. این شناسه را هنگام صدور باید در سامانه‌ای با نام سامانه صیاد ثبت کنید. سامانه صیاد یک سامانه جامع برای صدور، انتقال و اصلاح چک است.
وقتی که یک چک در سامانه صیاد به‌صورت کامل و موفقیت‌آمیز ثبت شود، یعنی چک به نام ذی نفع صادر شده است. در غیر این صورت لاشه چک حتی اگر دارای مهر و اثر انگشت صاحب حساب هم باشد، فاقد اعتبار است. از طرفی اگر چک به نام فرد انتقال داده شده باشد و لاشه چک موجود نباشد، باز هم وصول چک امکان‌پذیر نخواهد بود.
چگونه باید چک را در سامانه صیاد ثبت کنیم؟
تمامی دسته چک‌هایی که از سال 1400 به بعد صادر شدند، دارای اعتبار در سامانه صیاد هستند و طبق قانون جدید چک با آن‌ها برخورد می‌شود. اعتبار چک های قدیمی (قبل از سال 1400) در سامانه صیاد بررسی نمی‌شود و برای آن باید به بانک مراجعه کنید. به همین منوال، دسته چک‌ها هم باید در سامانه صیاد ثبت شوند.
برای آنکه مطمئن شوید که چک شما یا چکی که دریافت می‌کنید، شامل قوانین صدور چک صیادی می‌شود یا نه، می‌توانید روی چک را نگاه کنید. اگر شناسه صیادی روی چک درج شده باشد، یعنی چک صیادی است.
برای استعلام چک در سامانه صیاد بانک مرکزی باید طبق مراحل عکس عمل کنید
نحوه استعلام چک در سامانه صیاد
برای استعلام چک در سامانه صیادی باید از وبسایت اینترنت بانک، برنامه‌های بانکی یا برنامه‌های مالی استفاده کنید. برخی برنامه‌های مالی همانند تاپ یا آپ دارای امکان استعلام چک در سامانه صیاد هستند. به‌صورت کلی می‌توان گفت که تمامی برنامه‌های اینترنت بانک نیز این قابلیت جدید را اضافه کرده‌اند. پس اگر فقط همراه بانک حساب خودتان را هم روی گوشی موبایل نصب داشته باشید، می‌توانید از یک چک صیادی استعلام بگیرید. در ضمن برای راحتی بیشتر مردم، امکان استعلام از طریق برخی عابربانک‌ها نیز ممکن شده است.
برای ثبت صدور چک در سامانه صیادی، از روش‌های مختلفی می‌توانید استفاده کنید. برخی اپلیکیشن‌های خاص همانند اپلیکیشن تاپ، از سیستم ثبت چک پشتیبانی می‌کنند. در تمامی این اپلیکیشن‌ها، بخشی با نام ثبت یا صدور چک وجود دارد. وقتی وارد این بخش می‌شوید، ممکن است استعلام شماره تماس انجام شود.
این استعلام با کمک پیامک به سیم‌کارت صاحب حساب انجام خواهد شد. پس همان طور که انتظار می‌رود، فقط با سیمکارتی که در حساب دسته چک ثبت شده است قادر به ثبت چک خواهید بود. از طرف دیگر در نظر داشته باشید که این استعلام هزینه دارد. پس اگر از شما اطلاعات کارت دریافت شد، نگران نباشید.
در صفحه ثبت چک، شماره سریال، شناسه صیادی، نام ذی نفع، کد ملی ذی نفع، تاریخ چک و مبلغ چک باید دریافت شود. اگر ذی نفع یک شرکت است، باید شناسه ملی شرکت را به همراه نام شرکت وارد کنید. البته برخی اپلیکیشن‌ها از ثبت شرکت‌ها پشتیبانی نمی‌کنند و باید از برنامه‌های دیگر استفاده نمایید.
در نهایت بعد از ثبت اطلاعات، تمامی اطلاعات برای بازبینی به شما نشان داده می‌شود. بعد از تأیید نهایی، یک شماره پیگیری ارائه می‌شود که نشان‌دهنده تأیید صدور چک است. به این ترتیب ذی نفع نیز می‌تواند صحت این اطلاعات را از استعلام چک مشاهده کند.
قانون جدید چک برگشتی
قانون چک صیادی برگشتی چه تغییری نسبت به گذشته کرده و آیا این تغییر شامل قوانین چک های قدیمی هم می‌شود؟ اعتبار چک های قدیمی برگشتی تا چه زمانی است و آیا آن‌ها هم مشمول قوانین جدید می‌شوند؟
در قانون جدید چک صیادی جدید نسبت به گذشته، تغییراتی درباره چک‌های برگشتی اعمال شده است. در قانون جدید چک برگشتی، در صورتی که موجودی حساب متصل به دسته چک شما کمتر از مبلغ چک باشد، تمامی حساب‌های شما در تمامی بانک‌های کشور مورد بررسی قرار می‌گیرد و به اندازه کمبود موجودی، مسدود می‌شود.
در قوانین چک صیادی برگشتی خبری از بستن حساب، جلوگیری از افتتاح حساب و صدور کارت بانکی نیست و به جای آن، حساب‌های شما در تمامی بانک‌ها مورد پایش قرار می‌گیرد. قانون صدور چک جدید در مورد چک‌های برگشتی از 7 خرداد 1400 اجرایی شد.
نحوه ثبت چک در اسناد حسابداری
شرکت‌ها، چه برای خرید و چه برای فروش محصولات و خدمات خود با انواع چک در ارتباط هستند. تمامی چک‌ها هم باید توسط حسابدار شرکت در دفتر روزنامه و دفتر کل، ثبت شوند. مهم است که چک‌ها به ترتیب دریافت، وقوع یا وصول مبلغ آن در دفاتر مختلف ثبت شوند. اسناد حسابداری شرکت بدون در نظر گرفتن چک‌های دریافتی و پرداختی، دچار اشکال مالی خواهد بود.
علاوه بر آن، محاسبه و پرداخت مالیات شرکت، می‌تواند وابسته به چک‌هایی باشد که وصول شده‌اند. برای ثبت چک در اسناد شرکت می‌توانید از نرم افزارهای حسابداری هم کمک بگیرید.
سخن پایانی
یکی از مباحث اصلی که در دوره آموزش حسابداری موسسه پکت وجود دارد، آموزش نحوه صدور و بررسی اعتبار چک های قدیمی، طبقه بندی، ثبت و بایگانی چک‌های مختلف است. در دوره حسابداری آموزشگاه حسابداری حسابداران خبره می‌توانید تمامی اطلاعات و روش‌های ثبت چک در اسناد مالی را بیاموزید.
به عنوان یک حسابدار ساده و حتی خبره و باتجربه، از شما انتظار می‌رود که با چک و قوانین مرتبط با آن، آشنا باشید. با ورود به سال جدید، قطعا به به‌روزرسانی اطلاعات خود درباره قوانین چک نیاز خواهید داشت.
قانون جدید صدور چک نیز تغییری نمی‌کنند. بر این اساس باید راه کار با این سامانه را بیاموزید تا دچار مشکل نشوید.