نحوه محاسبه مرخصی در قانون کار
محاسبه مرخصی در قانون کار چگونه است؟ معنای مرخصی چیست؟ کارمندان تا چند روز در سال می‌توانند از مرخصی استفاده کنند؟ انواع مرخصی برای مردان و زنان چیست و چگونه می‌توانند از آن استفاده کنند؟ با این مطلب آموزشی از بلاگ آموزشگاه حسابداری حسابداران خبره همراه باشید تا شما را با یکی از مهم‌ترین مباحث در تهیه و صدور فیش حقوق کارمندان و کارگران یعنی قانون مرخصی وزارت کار آشنا کنیم.
خستگی و رسیدگی به امور شخصی، دو تا از مهم‌ترین دلایل گرفتن مرخصی در ساعات کاری است
مرخصی چیست؟
بین کارگر یا کارمند و کارفرما، حقوقی به اعتبار قرارداد وجود دارد. یعنی قراردادی که معمولاً بر اساس مصوبات وزارت کار و امور اجتماعی تدوین میشود، تعیین کننده حق و حقوق بین کارگر و کارفرما است. در همین بین، اگر کارگر بخواهد بر سر کار حاضر نشود، باید از حق مرخصی در قانون کار استفاده کند. کارگر یا کارمند موظف است تعداد ساعات مشخصی را در هفته به شکل حضوری یا غیرحضوری کار کند.
اما میتواند از مرخصی و حق ترک کار در روزهای غیر تعطیل هم استفاده کند. در این ایام، حقوق کارگر یا کارمند پابرجاست و مطابق روزهای کاری محاسبه میشود. اما باید انواع قانون مرخصی وزارت کار را هم در محاسبه ساعات ترک کار، در نظر گرفت. به همین دلیل، بد نیست ابتدا انواع مرخصی و اشکال آن را بشناسیم.
قانون مرخصی وزارت کار
قانون مرخصی وزارت کار ایران به‌منظور حمایت از حقوق کارکنان و ایجاد تعادل بین کار و زندگی شخصی آنها تدوین شده است. بر اساس این قانون، هر کارمند یا کارگر مشمول قانون کار حق دارد در طول یک سال ۳۰ روز مرخصی استحقاقی با حقوق دریافت کند که ۹ روز آن میتواند در روزهای تعطیل یا پایان هفته استفاده شود.
این مرخصی‌ها به‌صورت روزانه محاسبه شده و در پایان هر سال قابل انتقال به سال بعد نیستند، مگر در موارد خاص که با توافق کارفرما امکان‌پذیر است. علاوه بر این، قانون کار مرخصی‌هایی مانند مرخصی استعلاجی، مرخصی زایمان، مرخصی ازدواج و فوت بستگان درجه یک را نیز با شرایط ویژه پیش‌بینی کرده است تا کارکنان در شرایط اضطراری یا خاص به راحتی بتوانند از حقوق مرخصی خود استفاده کنند.
انواع مرخصی در قانون کار
یکی از دغدغه‌های همیشگی کارگران و کارمندان، گرفتن مرخصی بر اساس قرارداد قانون کار و حق طرفین است. شما میتوانید از حق خود برای مرخصی با حقوق و مرخصی بدون حقوق استفاده کنید. اما برای جلوگیری از ضایع شدن حق طرفین، در ادامه نگاهی به انواع مرخصی در قانون انداخته‌ایم.
- مرخصی استحقاقی
مرخصی سالانه یا مرخصی استحقاقی، تعداد روزهایی است که کارگر و کارمند میتواند بر سر کار حاضر نشود. طبق قانون کار این مرخصی به ازای هر ماه، 2.5 روز است. اما به طور کلی، تعداد روزهای مرخصی معادل ۲۶ روز مرخصی استحقاقی در نظر گرفته میشود. در پایان سال، در صورتی که مرخصی استفاده نکرده داشته باشید، میتوانید به اندازه 9 روز آن را به سال بعد منتقل کنید. باقی روزهای مرخصی استفاده نشده باید محاسبه و پرداخت شود.
- مرخصی استعلاجی
مرخصی استعلاجی زمانی به کارمند و کارگر داده میشود که با مشکلات سلامتی و بیماری روبرو شود. در ایام کرونا، دادن مرخصی استعلاجی، بسیار زیاد شد. هیچ محدودیتی برای تعداد روزهای مرخصی استعلاجی در قانون کار وجود ندارد اما نظر پزشک مشخص میکند که فرد به چند روز مرخصی نیاز دارد. در این ایام، کارگر 75% حقوق روزانه خود را دریافت میکند و تعداد روزهای مرخصی هم برای او محاسبه خواهد شد.
- مرخصی ساعتی
برای پاسخ به این سوال که شرایط مرخصی ساعتی در ماه چگونه یاست باید بگوییم مرخصی ساعتی هم میتواند جزیی از مرخصی استحقاقی در نظر گرفته شود اما به جای گرفتن مرخصی یک روز کامل، ساعات مشخصی از روز کاری را مرخصی می‌گیرید. اگر مجموع ساعات مرخصی ساعتی بیش از 8 ساعت شود، یک روز کامل در نظر گرفته میشود. در صورت استفاده بیشتر از ساعات مرخصی در قانون کار، مشمول کسر حقوق خواهید شد.
- مرخصی ازدواج
در ماده قانون 73 کار آمده که کارمندان در صورت ازدواج می‌توانند از 3 روز مرخصی با حقوق استفاده کنند. این تعداد روز، مازاد بر 26 روز قانون مرخصی وزارت کار محاسبه میشود و با آن یکی نمی‌شود. مرخصی ازدواج، قابل انتقال نیست.
- مرخصی فوت اقوام درجه یک
در صورت فوت همسر، پدر و مادر و فرزندان، کارمند و کارگر میتواند از 3 روز مرخصی با حقوق مازاد بر 26 رز مرخصی سالانه استحقاقی خود استفاده کند. این مرخصی، قابل انتقال نیست و تنها باید در زمان وقوع استفاده شود.
- مرخصی بین تعطیلی
برای روزهای بین تعطیلی، مرخصی خاصی وجود ندارد و در قانون کار چیزی برای این حالت پیش بینی نشده است. اما شما میتوانید از همان مرخصی استحقاقی برای سر کار حاضر نشدن در روزهای بین تعطیلی استفاده کنید.
تمام زنان بیمه شده می‌توانند طبق قانون حمایت از جوانی جمعیت، از مرخصی زایمان استفاده کنند
- مرخصی زایمان
مرخصی زایمان برای بانوان کارمند در نظر گرفته شده است و در شرکت‌های مختلف از 6 تا 9 ماه محاسبه میشود. در ماده 67 قانون کار مصرب سال 1392 آمده که بانوان در این ایام می‌توانند از سابقه و پرداخت بیمه خود مطمئن باشند. پدر فرزند هم میتواند از شرکت یا اداره مربوطه، 2 هفته مرخصی اجباری تشویقی با حقوق و دستمزد، استفاده کند.
- مرخصی حج
کارمندان و کارگران می‌توانند برای ادای فریضه حج واجب تمتع از یک ماه مرخصی با حقوق (طبق 26 روز مرخصی در قانون کار) استفاده کنند. اگر فرد، 30 روز مرخصی نداشته باشد، روزهای مازاد برای او، بدون حقوق در نظر گرفته میشود. این مرخصی، تنها برای حج تمتع قابل استفاده است و برای حج عمره، در نظر گرفته نمی‌شود. برای حج عمره، می‌توان از مرخصی بدون حقوق با دلیل سفر طولانی مدت استفاده کرد.
- مرخصی بدون حقوق
در ایامی که کارگر و کارمند به مدت طولانی قصد رفتن و ترک کار را دارد، باید مرخصی بدون حقوق برای او محاسبه شود. در این صورت، حالت کاری او به حالت تعلیق درمی‌آید و عملا برای او هیچگونه سابقه و حقوقی در نظر گرفته نمی‌شود. مدت زمان مرخصی بدون حقوق، حداکثر 2 سال است. برای این مدت، تنها حق کارگر بر کارفرما، ضمانت نگهداری جایگاه شغلی است. مشکلات خانوادگی، تحصیل، رسیدن به امور شخصی، سفرهای طولانی مدت و گذراندن دوره آموزشی دلیل معمول مرخصی بدون حقوق است.
- مرخصی پاس شیر
مرخصی پاس شیر تنها برای مادران شیرده و دارای فرزند شیرخواره قابل استفاده است. برای تشویق بانوان به فرزند آوری، در ماده ۶ قانون روزی یکساعت مرخصی ساعتی با حقوق به مدت 2 سال برای مادران در نظر گرفته میشود. زمان استفاده از این مرخصی، در ابتدا یا انتهای ساعت کاری است. یکساعت ذکر شده، تنها برای یک فرزند است و در صورت داشتن دو یا چند فرزند شیرخواره، برای هر کدام از فرزندان، یکساعت شیردهی در نظر گرفته میشود.
فرمول محاسبه مرخصی در قانون کار
برای تسویه یا باز خرید مرخصی باید از فرمول ساده‌ای استفاده کرد. الزاما در پایان دوره مالی و پایان سال، باید روزهای غیرقابل انتقال به سال بعد، تسویه شود و به کارگر پرداخت گردد. نرخ بازخرید مرخصی، بر اساس همان دستمزد روزانه و پایه حقوق است و ضریب نمی‌خورد. بنابراین مرخصی‌های استفاده نشده، با دستمزد سال بعد، محاسبه نمی‌شوند بلکه با میزان حقوق دوره جاری، پرداخت میشود.
نحوه محاسبه مرخصی در قانون کار
نحوه محاسبه مرخصی‌های استفاده نشده در قانون کار
نحوه استفاده از مرخصی‌های استحقاقی 26 روزه در سال، با توافق کارمند و کارفرما صورت میگیرد. اما در زمانی که مرخصی‌های استفاده نشده وجود داشته باشد، فرمول و نحوه محاسبه آن با روزهای کاری و اضافه کاری متفاوت است. کارمند میتواند به میزان مشخصی از مرخصی‌های استفاده نشده را به عنوان ذخیره به سال بعد منتقل کند (به جز مرخصی‌های ازدواج و فوت اقوام درجه یک) یا آنکه پول آن را در حسابش دریافت کند.
طبق ماده ماده 66 قانون کار، کارگر نمی‌تواند بیش از 9 روز از مرخصی سالانه خود را ذخیره کند. یعنی به عنوان مثال اگر از 26 روز مرخصی استحقاقی خود استفاده نکرده باشید، 9 روز آن قابل انتقال به سال بعد است. 17 روز باقی مانده، طبق قانون مرخصی در قانون کار به شما پرداخت خواهد شد.
نحوه محاسبه 2.5 روز مرخصی
برای اطلاع از نحوه محاسبه 2.5 روز مرخصی در ماه، ابتدا تعداد روزهای کاری در یک ماه را در نظر می‌گیریم. معمولاً ماه شامل ۳۰ روز است که اگر ۴ یا ۵ روز آن تعطیلات آخر هفته باشد، حدود ۲۶ روز کاری خواهیم داشت. اگر ماهانه ۲.۵ روز مرخصی تعلق بگیرد، کافی است این تعداد را در تعداد ماه‌های کاری ضرب کنیم تا کل روزهای مرخصی سالانه محاسبه شود. مثلاً ۲.۵ روز مرخصی ماهانه برای ۱۲ ماه برابر است با ۳۰ روز مرخصی سالانه.
سخن آخر
اطلاع از نحوه برخورد با انواع مرخصی در قانون کار برای حسابداران و مدیران کسب و کار الزامی است. حسابداران باید فیش حقوقی هر کارمند یا کارگر را بر اساس تعداد روزهای مرخصی دریافت شده و مانده محاسبه کنند. حسابدار در برابر محاسبه مرخصی‌های با حقوق و مرخصی‌های بدون حقوق مسئول است و باید پاسخگو باشد.
بنابراین باید به محاسبه دقیق و صحیح ساعات مرخصی توجه کنید. در دوره آموزش حسابداری آموزشگاه پکت، امکان یادگیری انواع مرخصی و نحوه محاسبه و پرداخت آن وجود دارد. شما میتوانید برای یادگیری مباحث پایه و اصول حسابداری از دوره‌های مقدماتی و پیشرفته حسابداری پکت کمک بگیرید و به سرعت وارد بازار کار حسابداری شوید.