حسابداری تورمی چیست؟
مفهوم حسابداری تورمی چیست؟ چرا باید از این روش در هنگام رسیدگی به اسناد حسابداری و مالی استفاده کرد؟ حسابداری بر مبنای تورم چه کمکی به شرکت‌های ایرانی می‌کند؟ نقش حسابداران در شناسایی نقاط تورمی و کاهش اثرات ناشی از آن چیست؟ پاسخ به این سوالات را در ادامه پیدا می‌کنید. با آموزشگاه حسابداری حسابداران خبره همراه باشید.
تورم به معنای افزایش قیمت‌ها در یک بازه زمانی مشخص است
تورم چیست؟
تورم در علم اقتصاد به افزایش سطح عمومی قیمت‌ها در طول یک بازه زمانی مشخص گفته میشود. افزایش قیمت‌ها بدون برنامه ریزی مشخص، می‌تواند باعث کاهش قدرت خرید شود. کاهش قدرت خرید فقط برای مردم نیست. مواد اولیه کارخانجات و واحدهای تولیدی هم دچار افزایش قیمت و تورم میشود. از سوی دیگر، با افزایش قیمت تولیدات و محصولات توسط کارخانه‌ها و شرکت‌های صنعتی، مصرف کننده باید پول بیشتری برای خرید کالا بپردازد. حالا اگر کاهش قدرت خرید هم به وجود آمده باشد، نتیجه چیست؟ کاهش فروش محصولات و افزایش ضرر و زیان شرکت. در اینگونه از مواقع باید از حسابداری تورمی استفاده کرد که در ادامه به آن بیشتر می‌پردازیم.
آثار تورم بر فعالیت واحد اقتصادی
تورم در جامعه می‌تواند به 3 شکل خزنده یا آرام، شدید و خیلی شدید بروز پیدا کند. در اقتصاد تورمی، میل به سرمایه گذاری اقتصادی کاهش پیدا می‌کند و در مقابل، مردم تمایل بیشتری به خرید کردن خواهند داشت. تغییر قیمت مواد اولیه، کالاها و محصولات ممکن است به حالت‌های زیر اتفاق بیفتد:
- تغییر یکنواخت و یکپارچه روی تمامی بازار
- تغییر قیمت در یک گروه محصولات و خدمات خاص
- تغییر قیمت نسبی ناشی از از دو تغییر قیمت بالا
حالا اگر این تغییر قیمت‌ها روی مواد اولیه، حقوق و دستمزد و هزینه تولید محصولات اعمال شود، چه اثراتی در جامعه خواهد داشت؟ به طور کلی اثر تورم روی فعالیت واحد اقتصادی را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- کاهش قدرت خرید مصرف کننده ها
- کاهش تمایل به سرمایه گذاری در کسب و کارهای کوچک و بزرگ
- کاهش تمایل سرمایه گذاران به نگهداری واحد پول داخلی و افزایش تمایل به تبدیل آن به ارز خارجی
- افزایش هزینه‌های سربار
- افزایش بهای تمام شده محصولات تولیدی و خدمات
اثر حسابداری تورمی و تغییر قیمت‌ها را باید روی صورت‌های مالی اساسی شرکت دنبال کرد. هنگامی که تورم اتفاق می‌افتد، حسابداری تورمی به شما کمک می‌کند تا سود و زیان شرکت را در حالت تعادل نگه دارید. برای این کار، ابتدا باید نحوه برخورد با تغییر قیمت‌ها را در اقتصاد تورمی بررسی کنیم.
افزایش قیمت‌ها در بخش صنعت به خوبی نشان می‌دهد که شرکت‌های تولیدی باید در نحوه حسابداری خود، تورم را لحاظ کنند (عکس از اکوایران)
حسابداری تورمی و تغییر قیمت‌ها
شرکت‌ها برای برنامه ریزی و بودجه بندی، از صورت‌های مالی مختلف استفاده می‌کنند. صورت ترازنامه و صورت سود و زیان، پرکاربردترین صورت‌های اساسی در بودجه بندی و بودجه ریزی است. حالا اگر تورم و نوسان قیمت زیاد باشد، چه باید کرد؟ نوسانات قیمت باعث میشود که نتوان به صورت‌های مالی چند ماه گذشته اطمینان کرد. بنابراین وظیفه حسابدار در اینگونه از مواقع، این است که دقیق‌ترین و به روزترین صورت‌های مالی را در اختیار تیم مدیریتی قرار دهد.
اما حتی با وجود در اختیار داشتن به روزترین صورت‌های مالی، بازه تصمیم گیری کوتاه است. یعنی اگر یک تصمیم بر اساس داده‌های فعلی گرفته شده، باید سریعاً نسبت به اجرایی کردن آن اقدام نمود. در غیر این صورت اعتبار و اطمینان آن تصمیم کاهش پیدا می‌کند. تورم و آثار مخرب آن بر واحدهای اقتصادی، از عدم امکان تصمیم گیری مناسب برنامه ریزی بلند مدت شروع شده و به آثار جزئی‌تر می‌رسد. اما راه‌هایی هم برای کاهش اثر تورم در حسابداری و حسابرسی هم وجود دارد. برای آشنایی بیشتر، ادامه مطلب را بخوانید.
نحوه کاهش اثر تورم در حسابداری
حسابداری تورمی در مباحث حسابداری بسیار دیده میشود. هیئت استانداردهای حسابداری آمریکا، الزامات را برای شرکت‌ها در زمان تورم و رکود اقتصادی منتشر کرده است. با استفاده از این استانداردها می‌توان اثر منفی تورم را در صورت‌های مالی و حسابداری کاهش داد.
- ارائه منظم سود حاصل از فعالیت‌های اقتصادی جاری بر اساس تورم
- مشخص کردن سود یا زیان ناشی از قدرت خرید
- مشخص کردن سود به دست آمده بر مبنای دارایی‌ها
- مشخص کردن ارزش موجودی حساب‌ها، اموال، ماشین آلات، تجهیزات در پایان سال مالی
- مشخص کردن افزایش یا کاهش ارزش موجودی حساب‌ها، اموال، تجهیزات، ماشین آلات پس از کسر آثار تورم
با این حساب در کشورهایی که نرخ تورم نوسانات بالایی دارند، نمی‌توان از بهای تمام شده تاریخی استفاده کرد. صورت‌های مالی در این کشورها (مثل ایران)، باید با در نظر گرفتن حسابداری تورمی تهیه و گزارش شود. به این گونه از صورت‌های مالی، صورت‌های تعدیل شده گفته میشود.
در زمان تورم، نحوه حسابداری سرمایه گذاری و سرمایه داری تغییر می‌کند
روش‌های حسابداری تورمی
در حال حاضر برای انجام حسابداری تورمی دو روش اصلی وجود دارد:
روش قدرت خرید فعلی (CPP)
روش قدرت خرید فعلی یا قدرت خرید پایدار، جایگزینی برای حسابداری هزینه‌های تاریخی تحت شرایط با تورم بالا است. در این روش نگهداری سرمایه فیزیکی و نگهداری سرمایه مالی حسابداری قدرت خرید مستمر مورد بحث است.
روش حسابداری هزینه جاری (CCA)
در این روش، سود با مقایسه درآمد با ارزش جایگزینی جاری دارایی‌های مصرف شده (در فرآیند کسب سود) اندازه گیری میشود. یعنی اگر خرید مواد اولیه در طول زمان ادامه دارد و به یکباره انجام نمی‌شود، هزینه سربار و بهای تمام شده محصولات برای قیمت گذاری روی کالاهای تولیدی باید با استفاده از قیمت‌های جدید باشد.
موانع استفاده از حسابداری تورمی
با وجود تمام این مباحث، سوال اصلی همچنان پابرجاست. آیا صورت‌های مالی و استفاده از حسابداری تورمی قابل اتکا است؟ کدام صورت‌ها باید در اختیار حسابداران، برنامه ریزان و مدیران کسب و کار قرار بگیرد؟ با در نظر گرفتن الزاماتی که انجمن و هیئت استانداردهای حسابداری آمریکا برای کاهش آثار تورم در حسابداری مشخص کرده، آیا داشتن ترازنامه و صورت سود و زیان دقیق ممکن است؟ درصد اطمینان تصمیمات چقدر است؟ چقدر برای اجرایی کردن تصمیمات در حسابداری تورمی زمان داریم؟
همه این سوالات باعث میشود که موانع و مشکلاتی در هنگام استفاده از حسابداری بر مبنای تورم به وجود بیاید. موانع و مشکلات زیر ممکن است در سطوح پایین یا در سطوح بالا مدیریتی وجود داشته باشد:
- عدم آشنایی کافی مدیر واحد مالی، مدیران کسب و کار و برنامه ریزان با حسابداری تورمی و نحوه اجرایی کردن آن
- غیر قابل اعتماد بودن شاخص‌های تورمی در ایران به دلیل نوسانات بالای قیمت‌ها
- افزایش هزینه‌ها در واحد حسابداری و مالی برای نیروی انسانی
- افزایش هزینه‌ها و مخارج با استفاده از حسابداری بر مبنای تورم
- افزایش هزینه‌های مالیاتی به دلیل تجدید ارزیابی دارایی‌های ثابت
- عدم حمایت بخش‌های مختلف دولتی (بدنه دولت، وزارت کار، وزارت بازرگانی و اداره مالیات) برای اجرایی کردن این نوع از حسابداری
جمع بندی
تعریف حسابداری تورمی را تا به اینجای کار یاد گرفتیم. در حال حاضر می‌دانیم که استفاده از روش‌های مختلف حسابداری برای اندازه گیری تورم و اثرات منفی آن، باید در کسب و کارهای ایرانی دولتی و خصوصی وجود داشته باشد. تا زمانی که تورم با نرخ بالا داشته باشیم، باید برای کاهش اثرات منفی آن تلاش کنیم.
حسابدارانی که دوره آموزش حسابداری آموزشگاه پکت را پشت سر گذاشته باشند، با مفاهیم اولیه حسابداری و اصول آن آشنا شدند. برای رسیدگی به امور مالی شرکت‌ها داشتن اطلاعات پایه کافی است اما اگر بخواهید در شغل خود رشد کنید و به جایگاه بالاتری برسید، باید از روش‌های جدید و مناسب کسب و کار ایران مثل حسابداری تورم هم استفاده کنید. با یادگیری این مباحث تخصصی، شانس ارتقای شغلی بیشتر و دریافت مزایای بهتر را خواهید داشت.