فرسودگی شغلی چیست؟

فرسودگی شغلی چیست؟

آیا می‌دانستید طبق تحقیقات جهانی، بیش از ۷۰٪ کارمندان حداقل یک‌بار در طول دوران کاری خود دچار فرسودگی شغلی می‌شوند؟ در دنیای امروزی که فشار کاری، زمان‌های طولانی پشت میز و مسئولیت‌های متعدد بخشی از زندگی روزمره شده‌اند، احساس خستگی مداوم و بی‌انگیزگی اصلاً دور از انتظار نیست. این همان چیزی‌ست که از آن با عنوان فرسودگی شغلی یاد می‌شود؛ حالتی که اگر به موقع شناخته و مدیریت نشود، می‌تواند تأثیرات جدی بر سلامت روان و کیفیت زندگی افراد بگذارد.

در این مطلب از آموزشگاه حسابداری پکت قصد داریم به زبانی ساده اما دقیق، به این بپردازیم که فرسودگی شغلی چیست، چه علائمی دارد، و چگونه می‌توان برای درمان فرسودگی شغلی قدم برداشت. اگر شما هم گاهی احساس می‌کنید دیگر مثل قبل انرژی یا انگیزه کافی برای انجام کارها ندارید، خواندن ادامه این مطلب می‌تواند برایتان مفید باشد.

فرسودگی شغلی چیست؟

فرسودگی شغلی یا Burnout حالتی از خستگی جسمی، ذهنی و عاطفی است که معمولاً در نتیجه فشارهای کاری طولانی‌مدت و استرس‌های شغلی درمان‌نشده به وجود می‌آید. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که فرد برای مدت زیادی بیش از حد توان خود کار می‌کند، اما در مقابل، احساس رضایت یا موفقیت ندارد. در این شرایط، انگیزه فرد برای ادامه کار کاهش یافته و حتی ممکن است نسبت به شغل خود حس بی‌تفاوتی یا طردشدگی پیدا کند.

چه عواملی باعث فرسودگی شغلی می‌شوند؟

فرسودگی شغلی معمولاً یک‌شبه اتفاق نمی‌افتد، بلکه نتیجه‌ی انباشت تدریجی فشارهای کاری و روانی در طول زمان است. شناخت عواملی که منجر به این وضعیت می‌شوند، می‌تواند به پیشگیری و کنترل بهتر آن کمک کند. در ادامه، به مهم‌ترین عواملی که زمینه‌ساز فرسودگی شغلی هستند اشاره می‌کنیم:

• حجم کاری بالا و بدون وقفه
  زمانی که فرد مجبور است ساعت‌های طولانی کار کند، بدون اینکه فرصت کافی برای استراحت یا بازیابی داشته باشد، بدن و ذهن به تدریج خسته می‌شوند.
• عدم تعادل بین کار و زندگی شخصی
  وقتی شغل تمام زمان و انرژی فرد را می‌گیرد و جایی برای زندگی شخصی، استراحت یا تفریح باقی نمی‌گذارد، خطر بروز فرسودگی شغلی افزایش می‌یابد.
• عدم حمایت در محیط کار
  نبود ارتباط سالم با مدیران، همکاران یا نداشتن حس ارزشمندی در تیم، می‌تواند منجر به احساس تنهایی و بی‌انگیزگی شود.
• فقدان کنترل روی شرایط کاری
  نداشتن اختیار کافی برای تصمیم‌گیری، نبود انعطاف‌پذیری در برنامه کاری یا اجبار به پیروی از دستوراتی که منطقی به نظر نمی‌رسند، استرس‌زا و فرسوده‌کننده است.
• نبود انگیزه یا چشم‌انداز شغلی
  وقتی فرد احساس می‌کند کارش بی‌هدف یا بدون پیشرفت است، دچار بی‌معنایی و یکنواختی می‌شود که یکی از نشانه‌های اولیه فرسودگی شغلی است.

این عوامل ممکن است به‌تنهایی یا در کنار یکدیگر عمل کنند و اگر نادیده گرفته شوند، به مرور زمان فرد را به نقطه‌ای می‌رسانند که دیگر حتی کارهایی که روزی با علاقه انجام می‌داده، برایش طاقت‌فرسا به نظر می‌رسند.

چگونه از فرسودگی شغلی پیشگیری کنیم؟

پیشگیری از فرسودگی شغلی، به‌مراتب ساده‌تر و مؤثرتر از درمان آن پس از وقوع است. اگرچه استرس در محیط‌های کاری تا حدی طبیعی‌ست، اما با چند اقدام کاربردی و هوشمندانه می‌توان از تبدیل این استرس به فرسودگی جلوگیری کرد. در ادامه، راهکارهایی برای حفظ تعادل و پیشگیری از فرسودگی شغلی ارائه می‌شود:

• مرزهای مشخص بین کار و زندگی شخصی تعیین کنید
  وقتی کارتان تمام می‌شود، اجازه ندهید ایمیل‌ها، پیام‌ها یا پروژه‌ها به زمان شخصی‌تان نفوذ کنند. ایجاد مرز مشخص به ذهن و بدن فرصت استراحت می‌دهد.
• استراحت‌های کوتاه در طول روز فراموش نشود
  حتی چند دقیقه فاصله گرفتن از میز کار، کشش بدن یا تنفس عمیق می‌تواند از فشار روانی بکاهد و تمرکز را بالا ببرد.
• برنامه‌ریزی داشته باشید و وظایف را اولویت‌بندی کنید
  نداشتن برنامه مشخص، باعث آشفتگی ذهنی و افزایش فشار می‌شود. با اولویت‌بندی کارها، از درگیر شدن با کارهای بی‌اهمیت جلوگیری کنید.
• به علائم هشداردهنده توجه کنید
  احساس خستگی دائمی، بی‌حوصلگی یا کاهش انگیزه ممکن است نشانه‌های اولیه فرسودگی شغلی باشند. اگر این علائم را تجربه کردید، بهتر است به خودتان زمان بدهید و در صورت نیاز از یک مشاور کمک بگیرید.
• از حمایت دیگران بهره بگیرید
  صحبت با همکاران، دوستان یا خانواده می‌تواند فشار ذهنی را کاهش دهد. گاهی فقط شنیده شدن، کمک بزرگی در کاهش استرس است.
• به سلامت جسمی خود اهمیت دهید
  خواب کافی، تغذیه مناسب و فعالیت بدنی منظم، سه پایه مهم برای داشتن ذهنی مقاوم در برابر استرس هستند.

داشتن احساس فرسودگی در شغل فعلی، می‌تواند از انواع چالش در مدیریتی باشد که باید جدی گرفته شود و برای رفع آن تصمیم گیری شود. 

تفاوت خستگی عادی با فرسودگی شغلی در چیست؟

در جدول زیر مقایسه‌ای بین خستگی عادی و فرسودگی شغلی ارائه شده است تا تفاوت این دو حالت به‌صورت کاملاً واضح مشخص شود:

فرسودگی شغلی در حسابداران و مشاغل پرتنش

مشاغلی مانند حسابداری، مدیریت مالی، پزشکی، حقوق و آموزش از جمله حرفه‌هایی هستند که فشار کاری در آن‌ها به‌طور طبیعی بالاست. در این میان، حسابداران به‌دلیل حجم بالای اطلاعات، دقت مورد نیاز، فشار زمانی در دوره‌های خاص مثل پایان سال مالی و پاسخگویی به مشتریان یا مدیران، به شدت در معرض فرسودگی شغلی قرار دارند.

در چنین مشاغلی، تمرکز بالا، رسیدگی هم‌زمان به چند وظیفه و مسئولیت‌های سنگین باعث می‌شود افراد حتی در زمان استراحت هم ذهنی درگیر داشته باشند. این روند اگر مدیریت نشود، به خستگی ذهنی، کاهش بهره‌وری، بی‌انگیزگی و در نهایت فرسودگی شغلی منجر می‌شود.

برای مثال، بسیاری از حسابداران در فصل‌هایی مانند اسفند یا تیرماه، تحت فشار گزارش‌دهی مالی قرار می‌گیرند و مجبور به اضافه‌کاری یا تحمل ساعات کاری طولانی هستند. این سبک کاری اگر با نبود حمایت سازمانی، بی‌نظمی در وظایف یا نبود فرصت استراحت همراه شود، شرایط را برای بروز علائم فرسودگی شغلی فراهم می‌کند.

راهکارهای ساده برای بازیابی انرژی در محل کار:

در دنیای پرشتاب کاری امروز، حفظ انرژی و تمرکز در طول روز چالشی جدی برای بسیاری از کارکنان است. خستگی جسمی و ذهنی می‌تواند باعث کاهش بهره‌وری، افت روحیه و حتی فرسودگی شغلی شود. اما خوشبختانه راهکارهای ساده‌ای وجود دارد که می‌توان با اجرای آن‌ها در محل کار، انرژی از دست رفته را بازیابی و حس تازگی ایجاد کرد.

• تنفس عمیق و آگاهانه: تنفس صحیح می‌تواند تأثیر مستقیمی بر آرامش ذهن و افزایش انرژی داشته باشد. هر چند ساعت یک‌بار چند نفس عمیق بکشید.
• استفاده از نور طبیعی: اگر امکان دارد، نزدیک پنجره کار کنید. نور خورشید به تولید ویتامین D، بهبود خلق‌وخو و تنظیم ریتم شبانه‌روزی بدن کمک می‌کند. نور طبیعی در افزایش هوشیاری نقش مهمی دارد.
• پیاده‌روی کوتاه یا حرکات کششی: هر ۶۰ تا ۹۰ دقیقه از جای خود بلند شوید و چند قدم راه بروید یا حرکات کششی ساده انجام دهید. 
• نوشیدن آب کافی: کم‌آبی بدن از دلایل پنهان خستگی و کاهش تمرکز است. همیشه یک بطری آب روی میز داشته باشید و در طول روز به‌طور منظم آب بنوشید، نه فقط وقتی تشنه‌اید.
• میان‌وعده سالم مصرف کنید: خوردن میان‌وعده‌های انرژی‌بخش مانند: مغزها (بادام، گردو، فندق)، میوه تازه (موز، سیب، پرتقال) و ماست یا شکلات تلخ به بدن سوخت مورد نیاز برای ادامه کار را می‌دهد.
• مرتب‌سازی محیط کار: یک میز کار شلوغ و نامرتب می‌تواند ذهن را خسته و پراکنده کند. هر روز چند دقیقه برای مرتب کردن میز خود زمان بگذارید. محیط تمیز، ذهن را آرام می‌کند و انگیزه را بالا می‌برد.
• گوش دادن به موسیقی ملایم: موسیقی‌های آرام یا بی‌کلام می‌توانند استرس را کاهش دهند و انرژی روانی را افزایش دهند. اگر قوانین محیط کار اجازه می‌دهد، هنگام انجام کارهای روتین از هدفون استفاده کنید.
• تنظیم اولویت‌ها و اجتناب از چندوظیفگی: تمرکز بر یک کار در یک زمان باعث کاهش اتلاف انرژی ذهنی می‌شود. فهرستی از کارهای مهم بنویسید و اولویت‌بندی کنید تا ذهن آرام‌تری داشته باشید.
• برقراری ارتباط دوستانه با همکاران: چند دقیقه گپ دوستانه با یک همکار می‌تواند حال و هوای شما را عوض کند و انرژی روانی‌تان را افزایش دهد. حس تعلق به تیم از خستگی ذهنی می‌کاهد.
• چرت کوتاه (در صورت امکان): اگر فضای کاری شما این امکان را فراهم می‌کند، یک چرت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه‌ای در نیمه روز می‌تواند به شکل چشم‌گیری سطح انرژی و تمرکز را بالا ببرد.

سخن آخر

بازیابی انرژی در محل کار تنها به استراحت‌های طولانی یا تعطیلات وابسته نیست؛ بلکه با ایجاد عادت‌های کوچک و روزمره می‌توان از خستگی مداوم جلوگیری کرد و کیفیت کار و زندگی را ارتقا داد. این نکات ساده به شما کمک می‌کنند تا تمرکز، انگیزه و شادابی خود را حفظ کرده و روز کاری پربارتری را تجربه کنید. فراموش نکنید که توجه به خود، اولین گام برای موفقیت در محیط کار است.

سوالات متداول

در ادامه مطلب این آموزش حسابداری به بررسی سوالات متداول شما درباره فرسودگی شغلی چیست؟ می‌پردازیم.

چند بار در روز باید از جای خود بلند شویم تا خستگی کاهش یابد؟

پیشنهاد می‌شود هر ۶۰ تا ۹۰ دقیقه یک‌بار، حداقل ۵ دقیقه از جای خود بلند شوید، راه بروید یا چند حرکت کششی ساده انجام دهید.

آیا استفاده از موسیقی هنگام کار واقعاً مفید است؟

بله، گوش دادن به موسیقی ملایم می‌تواند استرس را کاهش داده، تمرکز را افزایش داده و انرژی ذهنی را بهبود بخشد—البته به شرطی که نوع کار و قوانین محیط اجازه دهد.

اگر امکان چرت زدن یا قدم زدن در محل کار وجود نداشته باشد، چه راهکاری داریم؟

در این صورت می‌توانید با چند نفس عمیق، نوشیدن آب، انجام حرکات کششی پشت میز یا حتی بستن چشم‌ها برای یک دقیقه، ذهن و بدن خود را تازه‌سازی کنید.

به اشتراک بگذارید: