برات چیست؟ + انواع برات
برات چیست؟ این سوالی است که بسیاری از افراد در معاملات تجاری و مالی با آن مواجه می‌شوند. برات یکی از اسناد تجاری مهم است که در بسیاری از معاملات بین افراد و شرکت‌ها به کار می‌رود و نقش اساسی در تضمین پرداخت دارد. آشنایی با مفهوم برات و انواع آن برای فعالان اقتصادی و کسانی که در حوزه حقوق تجارت فعالیت می‌کنند، بسیار حیاتی است.
در این مطلب قصد داریم به طور کامل به سوال «برات چیست» پاسخ داده و انواع مختلف آن را بررسی کنیم. همچنین با نکات مهم مربوط به صدور، انتقال و وصول برات آشنا خواهید شد تا بتوانید به‌درستی از این سند مهم در کسب‌وکار خود استفاده کنید. پس همراه پکت باشید تا همه آنچه درباره برات باید بدانید را برایتان شرح دهیم.
برات چیست و چه کاربردی دارد؟
برات یک سند تجاری است که برای دریافت یا پرداخت مبلغ مشخصی در تاریخ معین یا عندالمطالبه استفاده می‌شود. این سند حسابداری معمولاً بین دو یا چند طرف معامله تنظیم می‌شود و نقش تضمین پرداخت را دارد.
برات در معاملات تجاری داخلی و بین‌المللی کاربرد فراوانی دارد و جایگزین مناسبی برای پول نقد است. با استفاده از برات، فروشنده اطمینان می‌یابد که وجه کالا یا خدمات خود را در زمان مقرر دریافت خواهد کرد. همچنین برات می‌تواند به عنوان ابزار اعتباری برای تسهیل معاملات و تأمین مالی کوتاه‌مدت به کار رود.
انواع برات در قوانین ایران کدام‌اند؟
در قوانین ایران، انواع برات به‌گونه‌ای تعریف شده‌اند که نیازهای مختلف مالی و تجاری را پوشش دهند. برات ساده معمول‌ترین نوع است که بدون شرط خاصی صادر می‌شود. برات مدت‌دار به پرداخت مبلغ در تاریخ مشخصی اشاره دارد و برات عندالمطالبه پرداخت آن به محض درخواست دارنده است. همچنین برات ضمانتی برای تضمین پرداخت بدهی و برات انتقال‌پذیر قابلیت انتقال به شخص دیگری را دارد.
تفاوت برات با سفته و چک چیست؟
تفاوت‌های اصلی برات، سفته و چک صیادی در نحوه صدور، شرایط پرداخت، کاربرد ضمانت نامه بانکی و ضمانت‌های قانونی آن‌ها خلاصه می‌شود که در جدول زیر مقایسه شده است:
|
ویژگی |
برات |
سفته |
چک |
|
تعریف |
دستور پرداخت مبلغ مشخص به شخص ثالث یا دارنده برات |
تعهد پرداخت مبلغ مشخص به دارنده سفته |
دستور پرداخت وجه نقد به دارنده چک |
|
تاریخ پرداخت |
عندالمطالبه یا مدت‌دار |
عندالمطالبه یا مدت‌دار |
معمولاً عندالمطالبه |
|
طرفین معامله |
صادرکننده، گیرنده، ظهرنویس |
صادرکننده و دارنده |
صادرکننده و بانک |
|
ضمانت اجرا |
مسئولیت تضامنی در صورت عدم پرداخت |
مسئولیت تضامنی در صورت عدم پرداخت |
مسئولیت کیفری و حقوقی |
|
کاربرد اصلی |
معاملات تجاری و اعتباری |
تضمین تعهدات مالی |
پرداخت سریع و نقدی |
شرایط صدور و نحوه تنظیم برات به چه صورت است؟
صدور برات نیازمند رعایت شرایط قانونی خاصی است که در متن سند باید به‌درستی درج شود تا از اعتبار قانونی برخوردار باشد:
- ذکر عبارت «برات» در متن سند
- تعیین مبلغ دقیق و قابل پرداخت
- نام فرد یا شرکت پرداخت‌کننده (برات‌گیر)
- تاریخ و محل صدور برات
- تاریخ پرداخت یا عبارت عندالمطالبه
- امضای صادرکننده برات
- ذکر محل پرداخت مبلغ برات (در صورت لزوم)
نکات مهم در وصول و انتقال برات
وصول و انتقال برات از مراحل حساس در استفاده از این سند تجاری است که باید با دقت انجام شود تا حقوق طرفین حفظ شود. برای وصول برات، دارنده باید آن را در تاریخ مقرر به پرداخت‌کننده ارائه دهد و در صورت عدم پرداخت می‌تواند اقدام به اعتراض قانونی کند.
انتقال برات معمولاً با ظهرنویسی انجام می‌شود که باید به صورت واضح و رسمی روی سند نوشته و امضا شود. همچنین انتقال باید قبل از تاریخ سررسید انجام شود تا حق اعتراض و وصول برای دارنده جدید محفوظ بماند. رعایت این نکات باعث افزایش اعتبار و کارایی برات در معاملات تجاری و حسابداری می‌شود.
نمونه برات نامه و قالب رسمی آن در ایران
در ایران، برات باید به صورت مکتوب و با رعایت بندهای مشخصی تنظیم شود تا اعتبار قانونی داشته باشد. در جدول زیر یک نمونه قالب رسمی برات را مشاهده می‌کنید:
|
عنوان |
محتوا |
|
تاریخ صدور |
تاریخ به روز و ماه و سال مانند ۱۴۰۴/۰۲/۲۰ |
|
محل صدور |
نام شهر مانند تهران |
|
نام صادرکننده |
نام شرکت |
|
نشانی صادرکننده |
آدرس پستی کامل |
|
نام پرداخت‌کننده (برات‌گیر) |
نام شرکت |
|
نشانی پرداخت‌کننده |
آدرس پستی کامل |
|
مبلغ برات |
مبلغ کامل مانند ۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال (پانصد میلیون ریال) |
|
تاریخ پرداخت |
تاریخ به روز و ماه و سال مانند ۱۴۰۴/۰۲/۲۰ |
|
دریافت‌کننده وجه |
نام شخص |
|
محل پرداخت |
نام شعبه مانند بانک ملی شعبه مرکزی تهران |
|
بابت |
خرید... طبق فاکتور شماره... |
|
امضا و مهر صادرکننده |
(امضا + مهر شرکت) |
نکات مهم:
- عبارت «برات» باید در متن درج شود.
- تاریخ صدور و تاریخ پرداخت دقیق مشخص شود.
- مشخصات کامل صادرکننده و گیرنده نوشته شود.
- امضا و در صورت امکان مهر رسمی شرکت الزامی است.
- در صورت ظهرنویسی، مشخصات و امضای انتقال‌دهنده نیز باید درج شود.
سخن آخر
برات یکی از اسناد تجاری معتبر و پرکاربرد در معاملات اقتصادی است که آشنایی با آن می‌تواند از بسیاری از مشکلات حقوقی و مالی جلوگیری کند. در این مطلب تلاش کردیم به سؤال «برات چیست» پاسخ دهیم، انواع آن را بررسی کنیم و نکات مهم مربوط به صدور، انتقال و وصول برات را توضیح دهیم. شناخت صحیح این ابزار مالی، نه‌تنها باعث تسهیل در انجام معاملات می‌شود، بلکه می‌تواند امنیت مالی بیشتری را برای طرفین معامله به همراه داشته باشد. پیشنهاد می‌شود پیش از استفاده از برات، با اصول حقوقی آن آشنا شده یا با مشاور حقوقی مشورت کنید.
سؤالات متداول
در ادامه مطلب دوره حسابداری به بررسی سوالات متداول شما درباره برات چیست می‌پردازیم.
آیا برات ضمانت قانونی دارد؟
بله، در صورت تنظیم صحیح، برات یک سند رسمی با ضمانت اجرای قانونی است و می‌توان در صورت عدم پرداخت از طریق مراجع قضایی پیگیری کرد.
آیا برات قابل انتقال به غیر است؟
بله، اگر در متن آن قید «غیرقابل انتقال» نیامده باشد، با ظهرنویسی می‌توان آن را به شخص دیگری انتقال داد.
تفاوت اصلی برات با چک در چیست؟
مهم‌ترین تفاوت این است که چک مستقیماً از حساب بانکی پرداخت می‌شود ولی برات دستوری برای پرداخت است که معمولاً در آینده انجام می‌گیرد.
در صورت مفقود شدن برات چه باید کرد؟
دارنده برات می‌تواند با مراجعه به مراجع قضایی، تقاضای مفقودی یا ابطال برات را ثبت کند تا از سوءاستفاده احتمالی جلوگیری شود.
آیا برات در معاملات بین‌المللی هم استفاده می‌شود؟
بله، برات یکی از ابزارهای معتبر در تجارت بین‌المللی است و در قالب اسناد اعتباری نیز به کار می‌رود.