حسابداری صنعتی چیست؟
چطور می‌توان قیمت دقیق محصولات را مشخص کرد؟ چگونه می‌توانیم با ثابت نگه داشتن کیفیت، هزینه‌های تولید محصولات و ارائه خدمات را کاهش دهیم؟ سود و زیان یک واحد تولیدی را چطور مشخص کنیم؟ همه این سوالات در حسابداری صنعتی پاسخ داده می‌شود. اینکه حسابداری صنعتی چیست و دقیقاً چطور باید از آن استفاده کرد را در ادامه مطلب می‌خوانید.
حسابداری صنعتی (بهای تمام شده) چیست؟
روش‌های انجام امور حسابداری امروزی آن‌قدر گسترده شده که نمی‌توان تمامی آن‌ها را در یک مبحث خلاصه کرد. گرایش‌های حسابداری اکنون می‌تواند مسیر شغلی متفاوتی پیش روی شما باز کند. با در نظر گرفتن نوع فعالیت، نحوه محاسبه و رسیدگی به امور مالی، شاخه‌های مختلف حسابداری تعریف می‌شود. حسابداری بهای تمام شده از جمله مهمترین شاخه‌های حسابداری است. با در نظر گرفتن واحدهای صنفی و بنگاه‌های اقتصادی، حسابداری صنعتی رونق زیادی دارد. پاسخ به این سوال که حسابداری صنعتی چیست، بسیار آسان است. حسابداری صنعتی به مجموعه فعالیت‌هایی گفته می‌شود که شامل هزینه یابی، محاسبه بهای تمام شده محصولات و خدمات، کاهش بهای تمام شده تولیدات و گزارش گیری و بررسی شیوه‌های تولید باشد. اهمیت حسابداری صنعتی در آن است که تولید کنندگان محصول و ارائه دهندگان خدمات، همواره به دنبال بهینه کردن خط تولید هستند. تمامی واحدهای تولیدی هدف خود را روی کاهش هزینه‌ها در عین بالا نگه داشتن کیفیت گذاشته‌اند. وجه تمایز حسابدار صنعتی موفق در پیدا کردن بهترین روش تولید با صرف کمترین هزینه است. مهمترین بخش از کارهای حسابدار صنعتی، هزینه یابی محصول است. در واقع با انجام کارهای حسابداری صنعتی، قیمت تمام شده کالای موجود و کالای فروش رفته به دست خواهد آمد. تنها در این صورت است که می‌توان سود و زیان شرکت را به طور دقیق محاسبه کرد.
وظایف حسابدار صنعتی
وظایف حسابدار صنعتی
تعریف وظایف حسابدار صنعتی، وابسته به نوع شرکت و اندازه آن است. در شرکت‌های کوچک و کسب و کارهای نوپا، احتمال تعریف وظایف خارج از محدوده بیشتر است. اما در کارخانجات صنعتی بزرگ (که واحدهای مختلف حسابداری دارند)، وظایف حسابدار صنعتی تنها در دسته کاری خود است. این طور نیست که حسابدار صنعتی با اصول اولیه حسابداری و مفاهیم پایه آشنایی نداشته باشد. حتی اگر در بزرگترین کارخانجات تولیدی هم کار کنید، باز هم یک حسابدار هستید. به عنوان یک حسابدار صنعتی باید به تمامی مباحث پایه حسابداری تسلط کافی داشته باشید. اما به طور کلی می‌توانید کارهای زیر را به عنوان وظایف اصلی حسابدار صنعتی در نظر بگیرید:
رسیدگی به امور انبار
از جمله وظایف اصلی حسابدار صنعتی همکاری با انباردار برای رسیدگی به امور آن است. بررسی حواله‌ها و ورود و خروج انبار از جمله وظایف حسابدار به شمار می‌آید. حسابدار صنعتی برای برنامه ریزی خرید و تولید به گزارش‌های انبار نیاز دارد.
در همین رابطه بخوانید: حسابداری انبار چیست؟
جمع داری اموال و نگهداری آن‌ها
جمع داری اطلاعات اموال و نگهداری آن‌ها به عهده حسابداران صنعتی است. تمامی اموال در شرکت باید قابل ردیابی باشند. مواد اولیه، ماشین آلات، تجهیزات، میز و صندلی و حتی اموال ساده مثل مداد و خودکار تحویل شده به پرسنل باید در محاسبات حسابداری صنعتی لحاظ شود. حسابدار صنعتی باید در کنار مسئول انبار تمامی گزارش‌های مربوط به اموال را تهیه کند.
به دست آوردن بهای تمام شده محصول تولیدی
بهای تمام شده محصول باید بر اساس فاکتور‌های استاندارد و موجود روز محاسبه شود. در طول سال امکان تغییر قیمت مواد اولیه، حمل و نقل، دستمزد و… وجود دارد. به همین دلیل حسابدار صنعتی در صورت تغییر هر کدام از این موارد باید قیمت محصول تولیدی را به روز محاسبه کند. هرگونه اشتباه یا تاخیر در محاسبه قیمت روز محصولات می‌تواند منجر به ضرر و زیان شرکت یا جریمه از سمت مراجع قانونی می‌شود.
بررسی حواله‌های انبار
در سیستم حسابداری تمامی حواله‌های انبار به شکل ریالی ذخیره می‌شوند. حواله‌های انبار مواد اولیه، انبار قطعات و لوازم مصرفی، انبار محصول، انبار دارایی‌های ثابت، انبار ضایعات، انبار کار در حال ساخت، انبار مستقیم باید در گزارش‌های سالیانه بررسی شوند. در برنامه ریزی‌های دقیق مالی و سرمایه گذاری‌های کلان این کار اهمیت زیادی دارد. به همین دلیل بررسی حواله‌ها باید دقیق و جزیی صورت بگیرد.
پلاک کوبی کلیه اموال
از جمله وظایف اصلی حسابداران صنعتی و تازه کار، بررسی موجود یا ناموجود بودن اموال شرکت است. پلاک کوبی کلیه اموال به مدیر حسابداری صنعتی کمک می‌کند تا در صورت جابه‌جایی اموال، آن را ردیابی نماید. تمامی اموال باید دارای کد شناسه و شماره ثبت باشند.
تهیه گزارش‌های اموال منقول و غیر منقول
تمام دارایی‌های منقول و غیر منقول شرکت باید از سمت حسابدار صنعتی مشخص شود. دارایی‌ها و بدهی‌ها در حسابداری اهمیت زیادی دارد. حسابداری صنعتی هم تمرکز خود را روی پیدا کردن و مشخص نمودن تمامی دارایی‌های واحد تولیدی گذاشته است. حتی اموال از کار افتاده، اسقاط شده یا از رده خارج شده هم باید به عنوان دارایی در گزارش‌های حسابدار وجود داشته باشد.
بیشتر بخوانید: حسابداری چیست؟
ارتباط خوب و موثر
حسابداران صنعتی باید با دیگر واحدهای حسابداری و مالی ارتباط خوب و موثر داشته باشند. دریافت اطلاعات از واحدهای دیگر بدون کمک افراد و اشخاص شاغل در آن بخش ممکن نیست. به همان ترتیب که دیگران با حسابداران تعامل اطلاعاتی دارند، حسابدار صنعتی هم باید این وظیفه را به خوبی انجام دهد. یک حسابدار صنعتی باید راه ارتباط موثر با مدیران بالادستی، کارمندان هم‌رده و زیر دست را بلد باشد.
حسابداری صنعتی می‌تواند نقاط ضعف و قوت واحد را نشان دهد
انواع هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم حسابداری بهای تمام شده
هزینه‌های یک واحد تولیدی می‌تواند شامل مخارج مستقیم و غیرمستقیم باشد. برای تعیین مالیات و هزینه یابی محصولات، پیدا کردن هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم اهمیت زیادی دارد. حسابدار صنعتی باید بتوانند هزینه‌های شرکت را به طور دقیق محاسبه کتند. طبقه بندی هزینه‌ها برای تمام این گزارش‌های درون و برون سازمانی مهم است. در حسابداری بهای تمام شده، هزینه‌های مربوط به مواد اولیه مصرف شده برای تولید محصول، به عنوان هزینه مستقیم در نظر گرفته می‌شود. هزینه‌هایی هم که نمی‌توان آن‌ها را به یک موضوع خاص و محصول مشخص ربط داد، به عنوان هزینه غیر مستقیم در نظر گرفته می‌شود. هزینه برق واحد تولیدی، یک هزینه غیر مستقیم است که باید در قیمت محصول محسوب شود. بنابراین باید بتوانید جدا از شناسایی انواع هزینه‌ها، از آن‌ها در محاسبات استفاده کنید.
انواع گزارش‌های حسابداری صنعتی
گزارش گیری برای حسابدار صنعتی اهمیت زیادی دارد. در حسابداری صنعتی گزارش‌های برای درون و بیرون از سازمان به کار می‌رود. در گزارش که حسابدار تهیه می‌کند باید نقاط ضعف و مشکلات سیستم ذکر شده باشد. حسابدار صنعتی وظیفه تجزیه و تحلیل مشکلات را هم برعهده دارد. از طرف دیگر حسابدار باید با در نظر گرفتن گزارش‌های قبلی و فعلی، برنامه ریزی فعالیت‌های بعدی را انجام دهد. به طور کلی، هر گزارش می‌تواند با 3 هدف برنامه ریزی، کنترل و نظارت و تصمیم گیری تهیه شود. انواع گزارش‌های حسابداری صنعتی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- گزارش مصرف مواد
- گزارش بهای تمام شده کالای ساخته شده
- گزارش زمان صرف شده
- گزارش کالای در جریان ساخت
- گزارش ضایعات
- گزارش خرید مواد
- گزارش بهای تمام شده کالای فروش رفته
- گزارش فروش
- گزارش سود و زیان
- ترازنامه
- گردش جریانات نقدی
- گزارش تقسیم سود سهام
بیشتر بخوانید: حسابداری مالی چیست؟
انواع روش‌های هزینه یابی در حسابداری صنعتی
هزینه یابی نقش مهمی در حسابداری صنعتی دارد. شما باید بدانید که انواع روش‌های هزینه یابی حسابداری صنعتی چیست. دانستن این موضوع به شما کمک می‌کند تا برای محاسبه سود و زیان شرکت درست تصمیم بگیرید. علاوه بر آن، در هنگام دریافت سفارشات باید یک عدد به عنوان هزینه پروژه به مشتری گفته شود. هزینه یابی به شما کمک می‌کند تا محاسبه هزینه پروژه، محصول یا خدمت را انجام دهید. روش هزینه یابی در حسابداری صنعتی، باید با در نظر گرفتن ویژگی‌های زیادی انتخاب شود. حسابدار صنعتی باید به تمامی انواع روش‌های هزینه یابی زیر مسلط باشد:
هزینه یابی سفارش کار
محاسبه هزینه تولید حسابداری صنعتی به روش سفارش کار، یعنی زمانی که حسابدار با در نظر گرفتن حجم سفارش مشتری، مخارج را اندازه می‌گیرد. در این روش که عموماً در شرکت‌های پروژه محور استفاده می‌شود، یک سری از هزینه‌ها ثابت است و مابقی متناسب با حجم پروژه تغییر می‌کند. هرچه سفارش مشتری بزرگتر باشد طبیعتاً هزینه انجام پروژه بیشتر خواهد بود.
هزینه یابی مرحله ای
برای هزینه یابی محصولاتی که به شکل مرحله تولید می‌شوند، باید از این روش استفاده کرد. در روش هزینه یابی مرحله ای، محصول مشابه تولید شده و سپس بازاریابی می‌شود. در صورت نیاز و استقبال بازار، قیمت‌های جدید اعلام می‌شود. برخلاف هزینه یابی سفارش کار، تعداد محصول نه از طرف مشتری و نه از سمت شرکت مشخص نیست. ابتدا یک سری از محصولات با قیمت مشخص تولید می‌شود و به بازار عرضه می‌گردد. پس از آن محصولات جدید در سفارشات بعدی با قیمت روز تولید می‌شود.
هزینه یابی محصولات مشترک
در شرکت‌هایی که محصولات مشترک را از مواد اولیه یکسان تولید می‌کنند، باید از روش هزینه یابی محصولات مشترک استفاده کرد. شرکت‌های تولید لبنیات و فرآورده‌های آن بهترین مثال برای این روش هستند. ماده اولیه پایه و عمده تمام فراورده‌های لبنی، شیر است. این شرکت‌ها از شیر محصولات متنوعی را (شیر طعم‌دار شده، ماست، پنیر، کره و...) به دست می‌آورند.
هزینه یابی بر مبنای فعالیت ABC
در روش هزینه یابی ABC، برای هر بخش از فرآیند تولید وزن و ضریب در نظر گرفته می‌شود. به این صورت که قسمت مهم‌تر و با فعالیت بیشتر تولید، دارای هزینه بیشتر هم در نظر گرفته می‌شود.
مهمترین نرم افزارهای حسابداری صنعتی
مهمترین نرم افزارهای حسابداری صنعتی
برای به کار بردن نرم افزار حسابداری در صنعت و کارخانجات تولیدی، باید به سراغ بهترین‌ها بروید. شاید بتوانید امور مالی و حسابداری ساده را با نرم افزار اکسل انجام دهید. اما انجام حسابداری صنعتی با اکسل، بسیار دشوار و حتی ناممکن است. در حسابداری جدید، باید از نرم افزارهای روز کمک گرفت. نرم افزار حسابداری تولیدی سپیدار، مختص به واحدهای صنعتی طراحی شده است. البته شما می‌توانید بسته به نیاز خود از نرم‌افزارهای دیگر هم استفاده کنید. هر نرم افزاری که بتواند بخش‌های مختلف حسابداری صنعتی را در اختیار شما بگذارد، برایتان مناسب است. داشتن ماژول‌های حسابداری، دریافت و پرداخت، حقوق و دستمزد، تعریف دارایی‌های ثابت، مشتریان و فروش، تامین کنندگان و انبار تولیدی و هزینه یابی سیستم تولید برای نرم افزار حسابداری صنعتی الزامی است. بنابراین مهم نیست خود را ملزم به استفاده از یک نرم‌افزار خاص کنید. به عنوان حسابدار، شما باید با نرم‌افزارهای مختلف آشنا باشید و در یادگیری نرم افزارهای جدید و اختصاصی کم کاری نکنید.
جمع بندی
برای واحدهای تولیدی استفاده از حسابداری صنعتی الزامی است. حسابداری صنعتی در ابعاد مختلف قابل اجراست اما نتیجه همیشه یکسان است. داشتن بهترین عملکرد در بازار با وجود کاهش هزینه‌ها، اهمیت زیادی دارد. بدون حسابداری تخصصی صنعتی، امور حسابداری شرکت و کارخانه دچار مشکل خواهد شد. شما می‌توانید با گذراندن دوره حسابداری صنعتی، مشاغل جدیدی را پیش روی خود ببینید. تسلط داشتن به تمامی مباحث حسابداری صنعتی، باعث می‌شود که هیچ وقت بدون کار نمایید. اینکه تنها بدانید حسابداری صنعتی چیست، کافی نخواهد بود. شما باید دانش و علم خود را به مهارت و توانایی تبدیل کنید.