فرهنگ سازمانی چیست؟
در سازمان‌های مختلف نکته کلیدی که می‌تواند در موفقیت آن‌ها نقش اساسی داشته باشد برخورداری از فرهنگ سازمانی است. در واقع برخورداری یک سازمان از فرهنگ مبتنی بر مجموعه‌ای از اعتقادات قوی و مشترک میان کارکنان که توسط استراتژی‌ها و ساختار پشتیبانی می‌شود می‌تواند به موفقیت یک سازمان کمک کند. اما فرهنگ سازمانی چیست و چه اثراتی دارد؟ با این مطلب از بلاگ آموزشگاه حسابداری پکت، همراه باشید.
مفهوم فرهنگ سازمانی چیست؟
برای اینکه بتوان به این پرسش که فرهنگ سازمانی چیست، پاسخ مناسب ارائه کرد باید گفت که فرهنگ در یک سازمان بر پایه ارزش‌های حاصل از مفروضات بنیادی که در آن کسب و کار وجود دارد، شکل می‌گیرد. در سازمانی که از این فرهنگ برخوردار است کارمندان نسبت به انتظارات مدیران سطوح بالایی آشنایی دارند، کارمندان عقیده دارند که مناسب‌ترین کار ارائه پاسخ مورد انتظار به موقعیت‌های مختلف است و کارمندان آگاهی دارند که در ازای نشان دادن ارزش‌های سازمان پاداش مناسب دریافت می‌کنند. در سازمان‌ها به این منظور که متخصصان منابع انسانی بتوانند مدیریت و کنترل فرهنگ سازمانی را در دست بگیرند باید درک صحیح و کاملی از مفهوم فرهنگ سازمانی و همچنین فرهنگی که مختص به سازمان آن‌ها تدوین شده است، داشته باشند. مفروضاتی که می‌توانند فرهنگ را در یک سازمان شکل دهند شامل موارد زیر هستند:
- ماهیت انسان: این فرضیات که آیا همه افراد خوب هستند یا تغییر پذیر و فعال هستند و غیره می‌تواند در شکل‌گیری باورهایی در خصوص نحوه تعامل کارکنان، مشتریان و تأمین کنندگان مؤثر باشد.
- ارتباط سازمان با محیط خود: یعنی اینکه یک سازمان به چه شکل مدیران و مؤسسان خود را تعریف می‌کند؟
- احساسات مناسب: یعنی اینکه در سازمان افراد برای ابراز چه احساساتی باید تشویق و برای کدام باید سرزنش و سرکوب شوند؟
- اثربخشی: یعنی اینکه در یک سازمان برای ارزیابی عملکرد مثبت کدام معیارها در نظر گرفته می‌شوند. بر این اساس یک سازمان زمانی مفید و مؤثر خواهد بود که فرهنگ سازمانی در آن توسط استراتژی‌های تجاری و ساختاری پشتیبانی شود.
در پاسخ به این پرسش که فرهنگ سازمانی چیست باید گفت که ارائه تعریف دقیق از این مفهوم امکان ندارد و معمولا فرهنگ سازمانی به جنبه‌های تعریف نشده از یک سازمان اشاره دارد. به همین دلیل فرهنگ سازمانی را می‌توان در قابل عبارات مختلفی مانند رفتار رهبر تیم، سبک‌های ارتباطی در سازمان، پیام‌های منتشر شده داخل سازمانی، جشن‌های شرکتی و غیره تعریف کرد.
به طور کلی به عنوان یک تعریف آکادمیک از فرهنگ سازمانی چیست می‌توان گفت که فرهنگ سازمانی تعریف کننده شیوه مناسب رفتار درون یک سازمان است. این فرهنگ از اعتقادات و ارزش‌های مشترک میان کارکنان شکل گرفته که توسط رهبر در سازمان تعیین می‌شود. این فرهنگ می‌تواند از طریق روش‌های مختلف توسعه پیدا کرده و تقویت شود تا در نهایت ادراکات، رفتارها و درک کارکنان سازمان را شکل دهد.
بیشتر بخوانید: هوش هیجانی و تاثیر آن در مدیریت کسب و کار
ساختار فرهنگ سازمانی
اجزای اصلی فرهنگ سازمانی چیست؟
اکثر سازمان‌ها از نظر فرهنگ سازمانی با یکدیگر تفاوت چندانی ندارند و حتی اگر در صنایع مختلف در حال فعالیت باشند تمایل دارند که از نظر هسته اصلی، ارزش‌های مشترکی داشته باشند. اما اجزای اصلی فرهنگ سازمانی چیست؟ از مهم‌ترین اجزای فرهنگ سازمانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- ارزش‌ها: همانطور که گفته شده هسته اصلی فرهنگ سازمانی در سازمان‌های مختلف مشترک است. با اینکه نمی‌توان هیچ کدام از این ارزش‌ها را درست یا نادرست تلقی کرد اما در نهایت این سازمان‌ها هستند که تصمیم می‌گیرند که بیشتر بر روی کدام ارزش در سازمان تأکید داشته باشند.
- سلسله مراتب: دومین جزو از فرهنگ سازمانی محسوب می‌شود که سطوح مختلف آن در یک سازمان نشان دهنده میزان اهمیت دادن سازمان به روش‌های سنتی هر فرد و جایگاه آن‌ها در سازمان است که در سه سطح شدید، متوسط و ضعیف وجود دارد.
- سطح ضرورت: این جزو در فرهنگ سازمانی سرعت یک سازمان برای تصمیم‌گیری و نوآوری در کسب و کار را تعیین می‌کند. این جزء می‌تواند توسط خود سازمان تعیین شده یا توسط فشار و تقاضای بازار کار تعیین شود.
انواع فرهنگ سازمانی چیست؟
پس از پاسخ به این پرسش که فرهنگ سازمانی چیست و از چه اجزایی تشکیل شده است، حالا نوبت به آشنایی با انواع فرهنگ سازمانی می‌رسد. بر این اساس به عنوان انواع فرهنگ سازمانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
1- فرهنگ تیم‌گرای (Clan Culture)
فرهنگ سازمانی از نوع تیم‌گرای یک محیط مشارکتی مانند خانواده است که در این فرهنگ برای دیدگاه‌ها و ایده‌های تمام اعضا ارزش قائل می‌شوند. در واقع فرهنگ تیم‌گرای معمولا به یک خانواده بزرگ تشبیه می‌شود که در آن بین تمام اعضا فرهنگ تعاملی و دوستانه برقرار است. در این نوع فرهنگ سازمانی تأکید بر روی هم‌اندیشی کارکنان وجود دارد. کمک به همدیگر در ساعات کاری، خوردن ناهار در کنار یکدیگر، تفریح با یکدیگر در زمان استراحت و جشن گرفتن لحظات شاد از جمله ویژگی‌های این نوع فرهنگ سازمانی است.
کارآمدی و رشد سازمان به صورت یکنواخت و یکدست، وجود شفافیت و ارتباط واضح، امکان بیان ایده‌ها و نظرات توسط همه اعضای سازمان، قدردانی از کارمندان به دلیل انجام کار خوب و انتقاد از آن‌ها به صورت سازنده و بدون وارد شدن ضربه به احساسات از جمله مزایای فرهنگ سازمانی تیم‌گرای است.
2- فرهنگ توسعه‌گرای (Adhocracy Culture)
فرهنگ سازمانی از نوع توسعه‌گرای یک نوع فرهنگ ریسک‌پذیر است که در آن رهبران سازمان رویکرد خلاقانه و نوآورانه دارند. این سازمان‌ها چالش‌ها را پذیرفته و ریسک می‌کنند و برای شکستن فرضیات سازمان‌ها آمادگی دارند. در این نوع فرهنگ سازمانی اگر کارکنان این شانس را دارند که کار اشتباه را تا چندین بار تکرار کنند تا به موفقیت دست پیدا کنند. وجود تعهد مشترک برای نوآوری در هر سطحی از سازمان، مزایای رقابتی در بازار و همچنین فراهم شدن محیطی فراگیر برای استقبال از ایده‌ها از جمله مزایای این نوع فرهنگ سازمانی محسوب می‌شود.
بیشتر بخوانید: اصول و تکنیک‌ها‌ی موفقیت در کسب و کار
فرهنگ سازمانی می‌تواند باعث رشد و توسعه فردی افراد هم شود
3- فرهنگ بازاری (Market Culture)
این نوع فرهنگ سازمانی یک فرهنگ به شدت وابسته به بازار و رقابتی است. در این نوع فرهنگ سازمانی، برای رسیدن به نتیجه تلاش می‌شود و کار به سختی انجام می‌گیرد تا سازمان بتواند جایگاه مناسب خود در بازار را بدست آورده و بیشترین سهام را کسب کند. رهبران این سازمان‌ها معمولا افرادی سخت‌کوش و قوی هستند که بدون شک از کارمندان خود انتظارات بالایی دارند. در این سازمان‌ها به کارمندان اهداف سختی داده می‌شود و آن‌ها باید تحت هر شرایطی به هدف تعیین شده دست پیدا کنند. در واقع در این نوع فرهنگ سازمانی به اتمام رساندن کار در اولویت قرار دارد.
امتحان کردن روش‌های جدید برای دستیابی به اهداف در صورت محقق نشدن آن‌ها، تشویق کارمندان توسط رهبران و ایجاد انگیزه در آن‌ها، نشان دادن عکس‌العمل متناسب با تغییرات بازار به منظور اطمینان از حفظ سهام خود در بازار از جمله ویژگی‌های این نوع فرهنگ سازمانی به حساب می‌آید.
4- فرهنگ سلسله مراتبی (Hierarchy Culture)
به عنوان آخرین نوع فرهنگ سازمانی در پاسخ به پرسش انواع فرهنگ سازمانی چیست، فرهنگ سلسله مراتبی مطرح می‌شود که در این سازمان‌ها محیط کار کاملا ساختار یافته و رسمی است. در این نوع سازمان‌ها اجرای بدون اشکال فعالیت‌های سازمان در اولویت قرار دارد و این قوانین و ضوابط هستند که سازمان را سرپا نگه می‌دارند. احساس امنیت بیشتر کارکنان از نظر مالی و شغلی، امکان ترفیع به مقام بالاتر از جمله مهم‌ترین مزایای فرهنگ سازمانی سلسله مراتبی به حساب می‌آید.
دوره‌هایی مانند دوره MBA و دوره DBA به شما کمک می‌کنند تا برای پیاده سازی و اجرای فرهنگ سازمانی در نیورهای زیر دست خود، موفق‌تر و کارآمدتر عمل کنید.
بیشتر بخوانید:
سخن آخر
فرهنگ سازمانی مفهومی است که به ارزش‌ها و اعتقادات مشترکی که بین کارکنان، مدیران موفق و رهبران در یک سازمان شکل گرفته است، اطلاق می‌شود. هر چند تعریف دقیقی برای این مفهوم وجود ندارد و این فرهنگ جزو جنبه‌های پنهان پنهان در یک سازمان هستند اما می‌توانند نقش مهمی در هدایت و حرکت یک سازمان به سمت موفقیت ایفا کند. در این مقاله تلاش کردیم به این پرسش که فرهنگ سازمانی چیست پاسخ داده و با جنبه‌ها و اجزای مختلف فرهنگ سازمانی، انواع فرهنگ سازمانی و مزایای آن آشنا شویم.