تفاوت مالیات مستقیم و غیر مستقیم چیست؟
مالیات را می‌توان یک هزینه اجتماعی دانست که شهروندان در هر جامعه‌ای به منظور بهره‌برداری و استفاده از امکانات موجود در آن جامعه و همچنین فراهم کردن امکان جایگزینی این امکانات پرداخت می‌نمایند. مالیات را بر اساس نوع پرداخت می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد که شامل مالیات مستقیم و مالیات غیر مستقیم می‌شود. ویژگی‌ها و خصوصیات این دو نوع مالیات و همچنین تفاوت مالیات مستقیم و غیر مستقیم یکی از مفاهیم و اصولی است که آشنایی با آن برای افراد فعال در کارها و فرایندهای مالی و تجاری ضرورت دارد. این دو نوع مالیات از نظر اهداف و نحوه وصول دارای تفاوت‌هایی هستند که در این مقاله از بلاگ آموزشگاه حسابداری پکت قصد داریم تعریف جامعی از آن‌ها ارائه داده و تفاوت‌های این دو نوع مالیات را مورد بررسی قرار دهیم.
مالیات مستقیم چیست؟
به منظور درک بهتر تفاوت مالیات مستقیم و غیر مستقیم، ارائه تعریف دقیق از هر یک از این دو نوع مالیات ضرورت دارد. به مالیاتی که بدون واسطه و به صورت مستقیم از درآمد یا دارایی‌های مؤدیان مالیاتی اخذ می‌شود، مالیات مستقیم می‌گویند. مأمورین مالیاتی وظیفه دارند این نوع مالیات را به صورت مستقیم از مؤدیان اخذ کنند؛ در خصوص مالیات مستقیم باید به این نکته توجه کرد که همه افرادی که در داخل کشور درآمد دارند (حتی اگر در خارج از کشور زندگی می‌کنند) مشمول مالیات مستقیم می‌شوند. حتی افرادی که دارای کسب و کار اینترنتی بوده و از این طریق کسب درآمد می‌کنند باید مالیات درآمد خود را پرداخت نمایند.
بر اساس قانون مالیات مستقیم کلیه افرادی که در داخل کشور دارایی و اموال دارند به منظور حفظ و نگهداری از این اموال موظف به پرداخت مالیات هستند. مالیات مستقیم با مالیات بر دارایی در دسته‌بندی‌های مختلفی قرار می‌گیرد که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.
بیشتر بخوانید: نحوه دریافت کد اقتصادی و کد مالیاتی شرکت
مالیات حق تمبر
در صورتی که افراد به منظور رسمیت بخشیدن به اسناد خود از تمبر استفاده کنند، مشمول پرداخت مالیات می‌شوند. این نوع مالیات که به واسطه هزینه تمبر از اشخاص مختلف دریافت می‌شود یکی از انواع مالیات مستقیم به حساب می‌آید.
مالیات بر ارث
دسته دیگری از مالیات‌های مستقیم که در بحث تفاوت مالیات مستقیم و غیر مستقیم اهمیت دارد، مالیات بر ارث است. بازماندگان فرد متوفی به منظور تقسیم امول باید دیون و بدهی‌های وی را پرداخت نمایند. یکی از این دیون که باید در زمان تقسیم ارث پرداخت شود، مالیات بر ارث است که در دسته مالیات‌های مستقیم قرار می‌گیرد. بر اساس قانون هر یک از وراث به نسبت نوع مال و طبقه‌ای که ارث دارند، به منظور انتقال ماترک متوفی باید مبلغ مشخصی را به عنوان مالیات پرداخت کنند.
حضور مشاور مالیاتی یا وکیل مالیاتی می‌تواند دردسرهای عدم پرداخت مالیات درست را کمتر کند.
مالیات بر درآمد
در بحث بررسی تفاوت مالیات مستقیم و غیر مستقیم و بر اساس قانون کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که در داخل ایران درآمد دارند مشمول پرداخت مالیات می‌شوند. بر اساس این قانون حتی افرادی که در ایران ساکن نبوده و حتی ایرانی نباشند در صورت برخورداری از منبع درآمد در داخل کشور باید نسبت به ثبت اظهارنامه مالیاتی اقدام کرده و مالیات درآمد خود را پرداخت نمایند. در این قانون اشخاص حقوقی بابت درآمدهای خارجی نیز مشمول پرداخت مالیات می‌شوند. شیوه تعیین این نوع مالیات در ایران بر اساس خوداظهاری بوده و افراد باید سود و زیان و درآمد را محاسبه کرده و در قالب اظهارنامه به سازمان امور مالیاتی تسلیم کنند.
بیشتر بخوانید:
مالیات غیر مستقیم چیست؟
در ادامه بحث آموزش حسابداری تفاوت مالیات مستقیم و غیر مستقیم باید گفت که مالیات مستقیم به مالیاتی گفته می‌شود که از همه شهروندان اخذ می‌شود اما شیوه اخذ آن محسوس نیست. بر روی اکثر کالاها و همچنین خدماتی که به افراد ارائه می‌شود، مبلغی به عنوان مالیات مصرف کننده اخذ می‌شود که به آن مالیات غیر مستقیم گفته می‌شود. از مهم‌ترین انواع مالیات غیر مستقیم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مالیات بر واردات: به منظور حمایت از تولیدات داخلی از کالاهای وارداتی به کشور اخذ می‌شود.
- مالیات بر معاملات: انواع مختلفی دارد که مالیات بر ارزش افزوده شناخته‌شده‌ترین نوع آن است. در این شیوه در زمان خرید و فروش کالا از فروشنده مالیات اخد می‌شود که فروشنده آن را از خریدار دریافت می‌کند.
بررسی تفاوت مالیات مستقیم و غیر مستقیم
به عنوان اصلی‌ترین تفاوت مالیات مستقیم و غیر مستقیم می‌توان به استراتژیک بودن مالیات غیر مستقیم و پیشرو بودن مالیات مستقیم اشاره کرد. در واقع می‌توان به این صورت بیان کرد که مالیات مستقیم با درآمد و دارایی که بر آن مالیات تعلق گرفته رابطه مستقیم دارد و در صورتی که میزان درآمد یا ارزش دارایی افزایش پیدا کند، مالیات آن نیز افزایش پیدا می‌کند.
به عنوان دومین تفاوت مالیات مستقیم و غیر مستقیم می‌توان به این نکته اشاره کرد که در اخذ مالیات مستقیم واسطه‌ای وجود ندارد در حالی که مالیات غیر مستقیم توسط یک واسطه اتفاق می‌افتد. به بیان ساده‌تر می‌توان گفت که در مالیات مستقیم، مبلغ مالیات بر درآمد یک سازمان یا فرد یا بر اموال آن‌ها تعلق می‌گیرد در صورتی که مالیات غیر مستقیم از یک سازمان یا شخص دریافت می‌شود.
به عنوان سومین تفاوت مالیات مستقیم و غیر مستقیم باید گفت که امکان فرار و خودداری کردن از پرداخت مالیات مستقیم وجود دارد (جرم فرار مالیاتی چیست و چه مجازاتی دارد؟) در حالی که این موضوع در مورد مالیات غیر مستقیم صدق نمی‌کند. بسیاری از افراد ممکن است درآمد خود را افشا نکنند تا به این شکل از پرداخت مالیات بر درآمد خود فرار کنند. همچنین برخی از سازمان‌ها نیز ممکن است برای خودداری از پرداخت مالیات، سود ناخالص، سود سهام یا بدهی‌های کلان خود را اعلام نکنند.
یکی دیگر از موارد تفاوت مالیات مستقیم و غیر مستقیم این است که مالیات غیر مستقیم را می‌توان از یک شخص به شخص دیگر انتقال داد اما در مورد مالیات مستقیم امکان انتقال وجود ندارد. مالیات مستقیم یکی از مهم‌ترین جنبه‌های اقتصاد است که می‌تواند در کاهش تورم، کاهش قدرت خرید مردم و همچنین کاهش درآمدهای آن‌ها نقش داشته باشد. در این شرایط به دلیل اینکه مردم درآمد خوبی ندارند و قدرت خرید آن‌ها کاهش پیدا کرده، تقاضا در بازار برای کالاها و خدمات مختلف را با کاهش مواجه می‌کند. اما مالیات غیر مستقیم به این شکل نبوده و افزایش خرید توسط مردم باعث کاهش مالیات غیر مستقیم شده (چگونه مالیات کمتری بدهیم؟) و نتیجه آن تشویق مردم برای خرید و دریافت و خدمات بیشتر بوده که منجر به افزایش تقاضا می‌شود.
به عنوان یکی دیگر از موارد تفاوت مالیات مستقیم و غیر مستقیم می‌توان به این موضوع اشاره کرده هزینه‌هایی که به جمع‌آوری، خرید کالا و خدمات مربوط می‌شود، شامل مالیات مستقیم نیستند زیرا دارای کسورات مختلفی هستند که محاسبه آن را زمان‌بر و هزینه‌بر می‌کند. به همین دلیل مقامات و متصدیان مالیاتی جمع‌آوری مالیات غیر مستقیم را به مالیات مستقیم در اولویت قرار می‌دهند زیرا جمع‌آوری مالیات مستقیم زمان‌بر است.
بیشتر بخوانید: ماده 53 قانون مالیات های مستقیم (اصلاحیه 94)
سخن آخر
مالیات یک هزینه اجتماعی است که شهروندان یک کشور در ازای دریافت برخی خدمات و به منظور ادامه‌دار بودن روند ارائه آن به دولت‌ها پرداخت می‌کنند. به همین دلیل بخش عمده‌ای در درآمد دولت‌ها در بودجه مربوط به مالیات‌هایی است که به شیوه‌های مختلف از شهروندان اخذ می‌شود. به طور کلی مالیات را می‌توان در دو دسته مالیات مستقیم و غیر مستقیم تعریف کرد که هر کدام دارای شرایط و ویژگی‌های خاص خود هستند و برخی از افراد حقیقی و حقوقی مشمول پرداخت آن می‌شوند. تفاوت مالیات مستقیم و غیر مستقیم بیشتر مربوط به نحوه اخذ و وصول آن می‌شود که آگاهی نسبت به آن از اهمیت زیادی برخوردار است.