بهای تمام شده کالای تولیدی چگونه محاسبه می‌شود؟
یکی از مهم‌ترین مباحث حسابداری صنعتی محاسبه بهای تمام شده کالا و خدمات است. بدون اینکه عدد دقیق تولید کالا محاسبه شده باشد، بررسی سود و زیان شرکت امکان پذیر نیست. اما واحدهای صنعتی و تولیدی چگونه از اصل بهای تمام شده استفاده می‌کنند؟ چرا محاسبه بهای تمام شده تا این اندازه اهمیت دارد؟ چه روش‌هایی برای محاسبه بهای تمام شده وجود دارد؟
اصل بهای تمام شده چیست؟
اصل بهای تمام شده چیست؟
یکی از مهم‌ترین مباحث حسابداری صنعتی، اصل بهای تمام شده است. این اصل جزو اصول حسابداری محسوب می‌شود و برای به دست آوردن بهای تمام شده تولید محصولات یا ارائه خدمات به کار می‌رود. اصل بهای تمام شده بیان می‌کند که رویدادهای مالی باید در تاریخ وقوع آن ثبت و نگهداری شوند. یعنی ملاک بهای تمام شده کالا، تاریخ وقوع است. این عدد باید به عین در صورت مالی ذکر شود. اگر ارزش پولی در طول زمان افزایش یا کاهش پیدا کند، این نوسان ثبت و ذخیره نمی‌شود. حتی اگر بهای تمام شده کالا خدمات بیش از ارزش زمان وقوع ثبت شده، فرض بر این گرفته می‌شود که امکان کاهش قیمت وجود نداشته است. با توجه به اینکه قیمت تمام شده کالا و خدمات، به احتمال خیلی قوی در طول زمان تغییر می‌کند، این اصل زیر سوال می‌رود. بنابراین نمی‌توان این اصل را معیار درستی برای رسیدگی به امور مالی دانست. به طور کلی اصل بهای تمام شده، دو مشکل عمده دارد:
- ارزش دارایی‌های هر شرکت یا موسسه، در طول زمان تغییر می‌کند. بنابراین عدد بهای تمام شده در تاریخ وقوع اعتبار خود را از دست می‌دهد.
- دارایی‌های نقدی و غیر نقدی که در طول زمان وصول می‌شود، ارزش متفاوتی نسبت به عدد بهای تمام شده پیدا می‌کنند.
برای حل این مشکل، می‌توان از تجدید ارزیابی دارایی‌ها استفاده کرد. این کار، اثرات منفی ناشی از تغییرات قیمت را کاهش می‌دهد.
انواع بهای تمام شده در حسابداری
در حسابداری بهای تمام شده ملاک عددی است که به عنوان بهای تمام شده کالا به دست می‌آید. اما بهای تمام شده تنها یک نوع ندارد. یک حسابدار صنعتی، باید بتواند انواع بهای تمام شده را محاسبه کند و در اسناد مالی به کار بگیرد.
بیشتر بخوانید:
کلیدی‌ترین وظایف حسابدار صنعتی چیست؟
بهای تمام شده می‌تواند انواع زیر را داشته باشد:
- بهای تمام شده مستقیم و غیرمستقیم: در محاسبه بهای تمام شده فاکتورهای مستقیم و غیر مستقیم وجود دارد. حقوق و دستمزد کارگران به عنوان یک هزینه مستقیم شناخته می‌شود. اما هزینه‌ای که برای باربری کالاها پرداخت می‌کنید، یک هزینه غیر مستقیم در تولید آن است.
- اقلام تفاضلی بهای تمام شده: هدف از محاسبه بهای تمام شده اقلام تفاضلی، مقایسه هزینه وارد کردن یک محصول با تولید آن در داخل کشور است. برای مثال قبل از راه اندازی خط تولید، این روش به کار گرفته می‌شود.
- بهای تمام شده قابل کنترل یا غیرقابل کنترل: هزینه‌ها به دو دسته قابل کنترل و غیرقابل کنترل تقسیم می‌شوند. در صورتی که مدیر عملیاتی یا مدیریت سازمان نتوانند هزینه‌های سربار را کنترل کنند (مثل هزینه بیمه کالاها)، این هزینه غیرقابل کنترل در نظر گرفته می‌شود.
- بهای تمام شده اختیاری: هزینه‌هایی مانند آگهی و تبلیغات، آموزش کارمندان و… در تولید کالا چندان اهمیتی ندارد و می‌توان آن‌ها را به شکل اختیاری حذف کرد.
- بهای تمام شده فرصت از دست رفته: در صورتی که یک شرکت فرصت درآمد بیشتر و سرمایه گذاری بهتر را در بازار از دست بدهد و سود کمتری نسبت به روش‌های دیگر داشته باشد، بهای تمام شده فرصت از دست رفته محاسبه می‌شود.
محاسبه دقیق قیمت تمام شده کالای فروش رفته با در نظر گرفتن هزینه مواد اولیه و خط تولید ممکن است
روش محاسبه قیمت تمام شده کالای فروش رفته
برای محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته، باید انواع هزینه‌های ثابت و نیمه ثابت، متغیر و نیمه متغیر و هزینه‌های مختلط شناسایی شود. در محاسبه قیمت تمام شده تنها هزینه دستمزد کارگران و خرید مواد اولیه وجود ندارد. بلکه هزینه‌های دیگری مانند هزینه برق و روشنایی، هزینه سرمایش و گرمایش محیط، باربری کالاها و… می‌تواند به شکل غیرمستقیم روی بهای تمام شده کالاها تاثیر بگذارد. قیمت تمام شده کالا بدون احتساب سود باید لحاظ شود تا به عدد واقعی نزدیک‌تر باشد. اما در صورت تغییر در طول زمان می‌توان محاسبه را مجددا انجام داد. با این روش می‌توان هزینه تمام شده تولید یک کالا، ارائه یک خدمت و تعیین روش مدیریت هزینه‌ها را محاسبه کرد.
روش قیمت تمام شده کالای خریداری شده
در محاسبه قیمت نهایی کالای خریداری شده باید ارزش و عدد پرداختی در صورت مالی ذکر شود. ممکن است ارزش کالا در طول زمان تغییر کند. این اتفاق اثری در عدد ثبت شده اولیه نخواهد داشت. تنها می‌توان در شناسایی دارایی‌ها و مشخص کردن ارزش آن ها، با ذکر تاریخ هزینه را وارد کرد. از طرف دیگر هنگام خرید کالا و مواد اولیه، احتمال پرداخت پول کمتر یا بیشتر از ارزش واقعی وجود دارد. در این صورت ملاک همان عدد پرداختی قرار می‌گیرد. در اصل بهای تمام شده کالا، ملاک محاسبه رقم پرداختی و یکسان سازی آن با شرایط بازار است.
محاسبه قیمت تمام شده در نرم افزارهای حسابداری
نرم افزارهای حسابداری امروزه نقش تعیین‌کننده‌ای در محاسبه درست هزینه‌ها و مدیریت مخارج ایفا می‌کنند. محاسبه قیمت تمام شده هم می‌تواند توسط نرم افزارهای حسابداری صنعتی انجام شود. نرم افزار حسابداری صنعتی باید به تفکیک مراحل تولید و عوامل موثر بر هزینه، کار محاسبه را انجام دهد. به همین دلیل نمی‌توان از هر نرم‌افزار حسابداری انتظار داشت که کار محاسبه بهای تمام شده کالا را انجام دهد. برای این کار به نرم افزار تخصصی با ماژول‌های مشخص نیاز دارید. در این نرم‌افزار باید با واحد تامین این مواد اولیه، انبارداری، حسابداری و تولید ارتباط سیستمی داشته باشیم. این کار برای جلوگیری از ثبت اطلاعات تکراری الزامی است. هزینه‌ها باید به جزیی‌ترین شکل و ریزترین مراحل ثبت شوند. برای محاسبه دقیق، عملیات تولید باید به تفکیک مراحل آن تقسیم شود.
بهای تمام شده کالای تولیدی، یکی از منابع رشته حسابداری هنرستان هم محسوب می‌شود.
دوره حسابداری صنعتی
جمع بندی
دوره حسابداری صنعتی، جامع‌ترین و کاملترین منبعی است که بهای تمام شده کالا و موضوعات مربوط به آن را به شما آموزش می‌دهد. یک حسابدار ساده برای آن‌که بتواند امور مالی واحدهای صنعتی را انجام دهند، به گذراندن این دوره نیاز دارد. در دوره حسابداری صنعتی آموزشگاه حسابداری حسابداران خبره، سرفصل‌های زیر آموزش داده می‌شود:
- ساختار عوامل تولید (مواد، دستمزد و سربار)
- بررسی عناصر گزارش قیمت تمام شده تولید
- روش‌های مختلف هزینه‌یابی
- ضایعات تولید و نحوه ارزیابی آن
- معادل آحاد تولید و نقش آن در محاسبه بهای تمام شده محصول
- تسهیم هزینه‌های سربار در حسابداری تولیدی و خدماتی
- مراکز هزینه و طبقه‌بندی آن‌ها
در پایان دوره مدرک قبولی شما از طرف انجمن حسابداران خبره و دانشگاه صنعت نفت صادر می‌شود. این مدرک تنها آورده شما از دوره حسابداری صنعتی نیست. آموزش تخصصی و عملی حسابداری صنعتی زیر نظر بهترین مربیان و مدرسان موسسه پکت، به شما شانس بهترین شدن را می‌دهد. شما می‌توانید این دوره را به شکل حضوری یا مجازی بگذرانید.